P1190142 (2)

214 MIASTA NADAL ODKRYWANE

Silny pretendent do palmy pierwszeństwa

Poansń wyrósł na ośrodek centralny w państwie piastowskim w innych niż Gniezno okobcznośasch. Główne miejsce zajmował w nim obszar Ostrowa Tumskiego, który składał się pierwotnie z dwóch niewielkich kulminacji, toz-doełooych zahsgraonym rowem i zasiedlonych, być może, już u progu X w.

To charakterystyczne ukształtowanie terenu zostało dostrzeżone i w pełni wykorzystane praez budowniczych grodu. Wzniesiono go w północnej części Ostrowa Tumskiego, w widłach rzek Warty i Cybiny. Miejsce posadowienia zostało przy tvm doskonałe wkomponowane w system komunikacyjny regionu: zarówno wodny (szlak Warty), jak i lądowy, toteż gród miał duże znaczenie w poszerzaniu domeny piastowskiej, i to prawie we wszystkich kierunkach CM. Kara 1996)- Wyniki badań, realizowanych od 1999 r. przez zespół Hanny KoCiu-Krenz. wskazują że pod budynkiem Psałteni i w wykopach usytuowanych na północ od gotyckiej świątyni posadowiona jest, na głębokości 6 m od powierzchni terenu, stopa wału obronnego. Ten najstarszy gród mógł funkcjonować, jak sądzi wspomniana autorka, już od schyłku IX w. Dopiero około połowy X w. nastąpiła jego przebudowa. Byłby to zatem wał starszy niż Idfay odbyte wcześniej w wykopach pod katedrą oraz w wykopach na placu katedralnym, datowane dotychczas na drugą ćwierć X w. Ale nie można też wykluczyć, te w rzeczywistości obłe panie tych konstrukcji są elementami jednego wału. otaczającego obszar wokół dzisiejszego kościoła NM Panny. Tym sanwn należałoby dopuścić możliwość, że około połowy X w. na wyniesieniu w północnej części wyspy, wybudowano niewielki gród. o średnicy majdanu około 40 m. Najmłodsze daty dendrochionołogiczne pozyskane z tego sfałałna wskazują na tok 892 jako lermimis post quem dla zabudowy grodu. Mógł on egzystować do około połowy X w., kiedy nastąpiła gruntowna zmiana - (ratyfikacje przebudowano, a w niektórych miejscach nawet całkowicie rozebrano. Część materiału rozbiórkowego wykorzystano do', ustabilizowania podmokłego giuntu (ryt 10.5). W tym samym czasie ukształtowano funkcjonalnie wnętrze grodu: część wschodnia uzyskała przeznaczenie sakralne (tutaj stanęła późniejsza katedra), podczas gdy w zachodnie) wzniesiono książęcy zespół pkacowo-sakrałny

Najciekawszych odkryć dokonano ostatnio ptzy kościele NMP. Po raz pierwszy na opisywane struktury natrafiono zaraz po wojnie, w okresie badań mtengnych Ale dopiero ostatnie badania weryfikacyjne Hanny Kóćki-Krenz wykazały, te chronologia ich odnosi się nie do wieku XI, jak przypuszczono wówczas, lecz do czasów Mieszka I. Chodzi o pozostałości silnie zniszczonego, choć nadal czytelnego fundamentu, biegnącego równolegle do ściany kościoła. Jsgo ofctmka szerokość wraz z odsadzką, widoczną po stronie wschodniej. tłęgala do 2 nj W niektórych miejscach natrafiono jedynie na negatyw niuru. w kioryra byh resztki inałyih i razowych zapraw gipsowych, pochodzących, hk aę przypuszcza, z naziemnych partii budynku. Odsłonięty prostokątny

budynek pałacowy, zorientowany według osi północ-południe, o długości ścian 11,90 (11,70) x 27,25 m (Udana zachodnia), spoczywał na hUdamencic t niewielkich głazów różnego pochodzenia (głównie granitów i gnejsów), przesypanych ziemią i grudkami surowej gliny.

Ryc. 10.5. Zewnętrzne lico grodu poznańskiego * lawa kamienną: próba rekonstrukcji (wg B KoMrzewsktcgo)

Ściany zbudowano z płytek kamiennych spajanych zaprawą gipsową; po obu stronach pokryto je tynkiem. Posadzka budowli wykonana została z zaprawy wapiennej, wylewanej na podkład drobnych okrzesków; po zewnętrznej I wonie w podobny sposób dokonano utwardzenia terenu otaczającego budynek. Wejście do pala-1 dum usytuowane było po stronie wschodniej. W południowej częś-d budowli Zidentyfikowano pozostałości sali o wymiarach 8,80 x 5,80 m. Badania dendrochronolo-gkzne wykazały, że drzewa pochodzące z konstrukcji stabłlizu-H jących piaszczyste podłoże zostały ścięte między 910 a 941 r. Na podstawie danych archeologicznych 1 stratygraficznych relikty budowli pałacowej zostały wydatowanc na okres od drugiej połowy X w. Zakłada się, że z opisywanym budynkiem mogła być związana kaplica, której reliktów należałoby poszukiwać pod prezbiterium znajdującego się tu kościoła gotyckiego NMP Całość stanowiła więc zespól podobny do znanego m in. z Ostrowa Lednickiego (ryc. 10.6). Wzniesienie kompleksu pałacowego miało nastąpić w związku z decyzją Mieszka I, po przyjęciu przez niego chrztu (H. Kóćka-Krenz 2000). O randze opisywanego kompleksu świadczy dokonane w 2002 r. odkrycie pracowni złotniczej przylegającej do budowli pałacowej. Znaleziono w niej liczne ozdoby ze złota oraz świadectwa ich produkcji - co dla tego okresu jest ewenementem, zważywszy, że głównym kruszcem, jakim się wówczas posługiwano, znanym choćby ze skarbów, było srebro*. Odkrycie to w pośredni sposób zdaje się potwierdzać rangę budowli, jako że tego typu pracownia mogła działać jedynie w najbliższym otoczeniu książęcego dworu. Zniszczenie kompleksu pałacowego

Są to |eaz£2e niepublikowane wyniki najnowszych badań, z którymi miałem okazie zapoznać Me w (cienie, dzięki upnzlmoad prof Hanny Kóekl-Kirnz