39462 P1190160 (2)

250 MIASTA NADAL ODKRYWANE

skupisk moczone było własnym systemem fortyfikacyjnym, co na tle innych ośrodków tego okresu byłoby ewenementem. Niektórzy wręcz uważają, że każda | tych osad miała odrębne oblicze: funkcjonująca w sąsiedztwie grodu oknSlaru p| jako hardziej słowiańska, podczas gdy zidentyfikowana w rejonie dzisiejszego Rani sza uznawana jest za związaną z kolonizacją niemiecką. Odnotowano bowiem, ze miasto lokowane w XIII w. na prawie (ubeckim rozwinęło H w tym właśnie rejonie Stąd wzięła się opinia, że obok tego ośrodka zaistnieć mogk> miasto lokowane na prawie „polskim". Inni idą w tych założeniach dalej: oba wymienione cenna lokacyjne miałyby się rozwijać niezależnie (stąd własne fortyfikacje każdego i nich?) do czasu, gdy cześć „lubecka" zdominowała część „polską" (por. B. Lepówna 1998).

Tej złożonej i trudnej do weryfikacji wizji początków Gdańska przeciw-oawiany jest scenariusz będący wynikiem ostatnich odkryć archeologicznych. Chodzi o obiekty z rejonu dzisiejszego Ratusza, datowane na okres plemienny NiekinrzN sądzą, że w odległości 600 m na południowy zachód od głównego grodu piastowskiego, na mieiscu osady zlokalizowanej w rejonie dzisiejszej ulicy Długiej 1 Długiego Targu rozwijającej się od co najmniej IX w., powstał w X w warowny gród, oddzielony od głównego bagnami. Z jego obecnością łączone są fragmenty- domniemanego wału (?). odkryte pod ratuszem na odcinku 10 m OŁ Barier 199©. Czy jest on bezpośrednią kontynuacją starszej osady plemiennej. czy tez nową jakością - trudno rozstrzygnąć. Zastanawia wszakże, że brak tu znalezisk typowych dla innych wczesnych centrów rzemieślniczo-handlowych srefy nadbałtyckiej Nieznane pozostają też relacje między opisywanym grodem a tzw. grodem książęcym. Dyskutowany jest stosunek podrzędności tego pierw-saego i jego ewentualna funkcja strażnicza. Umocnienia (?) zidentyfikowane w rejonie Ranrara funkcjonować miałyby do końca XII lub początku XIII w. Władysław Łosiński nie wyklucza, żc relikty odkryte pod Ratuszem, datowane na lała trzydzieste X w., mogą być w istocie świadectwem pierwszego (naj-Uwrgo) grodu gdańskiego, który wyprzedzałby o prawie sto lat gród usytuowany w widłach Wały i Moda wy. W myśl tej koncepcji, najstarszy Gdańsk byfcy rapnłrm dwuczłonowym, składającym się z grodu wzniesionego w latach trzydziestych X w. (ten pod ratuszem) oraz rozległej osady z przystanią, o diarakterze rzcnucslmczo-handlowyin. jej początki sięgałyby nawet połowy IX w. Inwestycje grodowe, pochodzące nawet z pierwszej połowy X w, wyznaczałyby czas pojawienia się Piastów w rejonie ujścia Wisły".

KH    BU\ Vl ■ odnied—ku do dtmwafl na)iwaie| cerumlkt. podnotoonych prcri •r/P

**■». do Inta pwhn«ww.» »v«li|r Się ten O ibyt wysokim nawiinaowinlu tcchnoksh ■B    luv grodu eddłWlrtręu w stosunku do porównywalnych i htrmologłcrnW* muertaK^

olfodkOw Pomorza ŁKhodnirga Tam bowiem !»vtu;i> i a była nieco od IX w centra nanMlnkv>hMdk>wr Ondrych pw»i»ł»N aasmą tą nin kanw fragmenty neryń nnmlcfnyrh) ntwsntwtły >ly efekty tUuUi nlkfMW|daMnjd wsMtaura. dul*y wannopiiwwihkl lurm - w uktfnnici od fmsy OMttnksef -MMif    —mwh irthnr4o0r»nr*o wyai^puH w fKmcs«|Ainvili wantwaih

Cd do srtttnu. na którym wyińnl grótl k*l«feccy w CkUtAsku, Ink |ni wirdnW'

Problemów badawczych jest więc wiele. Zagadkowo rysują się zwłaszcza zbyt liczne grody (dwa? trzy?), które funkcjonowały w tym samym okresie na terenie gdańskiej aglomeracji. Pytań jest więcej: czy są to rzeczywiście grody, czy jedynie elementy zabudowy bądź też relikty umocnień różnych części tego samego wczesnontiejskiego zespołu? A jeżeli tego samego, to dlaczego powstawały w takim oddaleniu od siebie? Jakie były ich wzajemne rełacje (chronologiczne, funkcjonalne)? Czy odkrycia pod Ratuszem i pod kościołem św Mikołaja można na pewno określić mianem fortyfikacji grodowych? Czy Piastowie mogli organizować domenę gdańską, jak sugeruje ostatnio Władysław Łosiński, już w latach trzydziestych X w., a zatem na długo przed zakończeniem procesu krystalizacji państwu gnieźnieńskiego w Wielkopolsce?

Na pytaniu te nie odpowiemy w tym miejscu. Ale kilka spraw już teraz wydaje się oczywistych. Przede wszystkim, jeszcze przed powstaniem grodu piastowskiego, na terenie dzisiejszego miasta istniało zwarte osadnictwo. Oznacza to, że Gdańsk, podobnie jak główne ośrodki Pomorza Zachodniego, ma starsze korzenie. Przypomnieć również warta że strategią pierwszych Piastów zajmujących dawne terytoria plemienne było budowanie własnego ośrodka w innym, niż wcześniejszy, miejscu. Odzwierciedleniem tej zasady jest położenie tzw. grodu książęcego w widiach Wisły i Motławy Nie ulega tez wątpliwości, że Gdańsk pod własną nazwą (urbsGyddanyze) zaistniał na mapie Polski jeszcze w X w. Z tego bowiem miejsca wiosną 997 r., po uprzednim ochrzczeniu miejscowej ludności, święty Wojciech wyruszył w swą ostatnią misję chrys-tianizacyjną, zakończoną męczeńską śmiercią wśród Prusów.

Początki Płocka ciągle poznawane

W przeciwieństwie do Wielkopolski, Mazowsze dostarcza niew ielu przykładów miast powstałych w okresie formowania państwa. Zapewne zaciążyło na tym nieustanne zagrożenie ze strony pogańskich Prusów, Litwinów. Jacwtngow, a nawet Pomorzan. Na czoło ośrodków wczesnomiejskidi wysuwa się Płock -od 1138 r. stolica księstwa dzielnicowego, położony na tranzytowym szlaku bu Zańako-wiślanym prowadzącym na Ruś oraz przy drogach regionalnych w kierunku Pius I Wielkopolski <M Dulinicz 19991’). Przedmiotem trwaócych po dzień dzisiejszy dyskusji pozostaje kwestia najstarszej zabudowy Wzgórza Tumskiego - najbardziej eksponowanego punktu w okolicy. To właśnie z tym miejscem wiążą się nie tylko najdawniejsze epizody dzie|ów miasta, ale również kilka frapujących, choć zarazem trudnych do weryfikacji odkryć. Chodzi zwłaszcza o zespól znalezisk odnoszonych do schyłkowego okresu plemiennego.

ucgo uSfoclku grodowego. • tym snmym txl|>o\vł«<l,łtoiyvh wl fiu* nutwUkY* Praypomiń.* to pucpadek Innych grodów wsnoMOnydl pac* PUtiów w ('krosie |X'W>M\v.mw    takkh pk ł‘ksk na Mazowsau

ety małopolski Sandorolcn w któroh od urnego p«\Łjtku wysiypufc wyfch nile irromiku technologiem*.