P1190835

e

215

dsi w •pokf felluM. Zmarłych składano ta diUJ ni ©spalony ob w grobach •kr tynkowy oh. V hliipabkUJ prowino j i Al anto Jo 1 w prowincji portugalskiej U|Am₍ v grobach spotyka alf datowane na VI • V wiole p.n.o. kamienna płyty • napisani w pitnie południowo-zachodnio-hiszpańskim. pi tao te dotąd nie postało odczytane 1 nie Jest wiadomo, w jakim języka napisano owe inskrypcje,

e, Kultury pesety hiszpańskiej

Ha terenie centralnej, północnej 1 północno-zachodniej onęśoi Półwyspu Iberyjskiego, we woaesnsj epoce żelaza rozwijały się trzy kultury: kultura Tajo, kultura Duero i kultura Castro.

Kultura Tajo wytworzyła się na przełomie VIII 1 VII wieku p.n.e., s trwała a* po okres podboju półwyspu przez Rzymian w II wieku p.n.e.

? Jej rozwoju wyróżnia się oastępująoe fazy:    datowaną na VOT/VU -

- TlA wiek p.n.e., A₂ datowaną na Vl/V - V/IV wiek, B^ datowaną na IV wiek 1 B₂ datowaną na HI - H stulecia p.n.e. Kultura Tajo obejmowała południową część Starej Kastylii, Nową Kastylię, a wpływami sięgała aa południe do Andaluzji 1 do południowej Portugalii. Z obrębu tej kultury osiedla są dotąd stosunkowo słabo rozpoznane. Drak Jest dużych grodów czy ted osiedli o miejskim charakterze. Znane eą małe osiedla obronne, sytuowane na wzgórzach, zwłaszcza na terenie Starej Kastylii. Pochówki w tej kulturze pojawiają się dopiero w VT/V stuleciu. V okresach poprzednich brak było zupełnie grobów na tym teryto-riuz. Pochówki są olalopalno popielnicowe, na ogół bez dodatkowego wyposażenia w metale lub wyposażone w nóż, zapinkę albo w przęóllk.

Obok ni oh pojawiają się bogato groby z licznym inwentarzem metalowym: miecze, długie sztylety, Jsdnosleozne mlecze, groty wlóozni• Pojawiają się też wyroby Żelazne, Jak: widły, noZyce 1 długie noże. Inwentarz ten bez większych zmian przechodzi do okresu lateńskiego.

Kultura Duero wytworzyła się na podłożu kultury atlantyckiego brązu, przy udziale elementów kulturowych śródziemnomorskich 1 pochodzenia wschodnioeuropejskiego Aimeryjskioh/ w VII wieku p.n.e. Rozwijała się na terenie Starej Kastylii, aż po okres zawojowania tego terytorium przez Rsyalaa w II wieku p.n.e., a na terenach górskich nawet po I wiek p.n.e. Dopiero w ciągu VI/V wieku pojawiło się w obrębie tej kultury ciałopalenie 1 znane są pierwsze groby popielnioowe.

Kultura Castro rozwinęła się w zalesionej, górzystej, północno-zachodniej esęóel Półwyspu Iberyjskiego, na taranie Oaliojl. Wytworzyła się ona aa podłożu kultury brązu atlantyokiego. Stąd też w Jej obrębie brak jest zupełnie grobów, zarówno ciałopalnych, Jak i szkieletowy ob, aż do osasu zawojowania tego terytorium przez Rzymian. Brak grobów może tłumaczyć wzmianka zanotowana przez Siliusa Itallousa, Ze Celtowie z terenu Hiszpanii porzucali swyoh zmarlyoh sępom. Kultura Castro rozwijała się od IX wieku p.n.e. aż prawie do początków naszej ery. Z jej obrębu znane są mleoze antenowe, zapinki, a wyroby brązowe typu atlantyckiego sięgały aż w głąb epoki Żelaza. V osiedlach spotyka elę domostwa koliste, nieregularnie rczmieszozone• Osiedla zwykle wyżynne były zakładane w miejeoaoh dogodny oh dla obrony, niekiedy mają one zachowane fortyfikacje ziemne. Rzadkie eą osady o większy6b rozmiarach. Zazwyczaj liozą one po około 10 - 20 domostw. Ceramika miejscowa jest zdobiona rytą dekoraoją, karbami 1 odo lekami stempelka. V obrębie tej kultury rozwinięta była ekeploataoja złota 1 cyny.

5. KULTURA ŁUŻYCKA TO WCZESNEJ EPOCE ŻELAZA

a. Grupa śląska - rozwój lokalnej odmiany etylu halsztsoklago . 1

W początkach wczesnej epoki żelaza na czołowe miej sos wóród pozo-stalyoh grup lokalnych zaliczanych do kultury łoży oklej wysunęła elę grupa śląska. Grupa ta, zajmująo poza Śląskiem środkowym 1 znaczną częścią Wielkopolski także południową ozęóó Górnego śląska /podgrupa gl obozy oka/, północne Morawy 1 północno-wschodnie Czechy, znalazła elę w bezpośredniej styczności z kulturą halsztacką. ludność kultury halsztaokiej była zainteresowana rozwojem kontaktów handlowych a północną ozęóoią Europy, gdzie dostępny był poszukiwany na południu bursztyn. Najbardziej dogodna droga z naddunajekloh obszarów ku wybrzeżom Bałtyku wiodła poprzez Bramę Morawską 1 następnie wzdłuż Odry ku północy. Należy przypuszczać, że ludność grupy śląskiej przejęła w swe ręce organizację 1 kontrolę wymiany handlowej pomiędzy strefą Pomorza a obszarem opanowanym prasa kulturę haleataoką. Tylko w ten sposób wytłumaczyć można zjawisko dalszego rozkwitu grupy śląskiej w okresie halsztackim C, na peryferiach zasięgu kultury halsztackiej.

Na teren zajmowany prasa ludność grupy śląskiej kultury loży oklej napływała w wyniku kontaktów handlowych z południem znaczna ilość wyrobów produkowanych w obrębie kultury halsztaokiej, a zwłaezoza kul tory wsohodnlohaleztacklej • Yśród wyrobów importowanych • potykamy naczynia brązowe, zapinki różnych typów, klamry do pasa, mniej liczne mleoze i bardziej rozpowszechnione siekierki żelazne z bocznymi występami.

Z obrębu kultury halsztaokiej napłynęła też znaoana ilość wyrobów wykonanych s żelaza. Importy halsztackie na terenie kultury łużyoklej grupowały elę bardzo wyraźnie właśnie w obrębie grupy śląskiej, dochodząc aż do grani o pólnoonyoh tej grupy, nad dolną Nartę. Npływy kultury ha] eataoklej nie ograniczały elę do napływu importowanych