P6068805

ciąb, Psałterz Świętego Ludwika

dusz i ilustracjom mitu dionizyjskiego. W sztuce starochrześcijańskie} pojawia sic min. w dekoracji sarkofagów. Występuje także w średniowieczu, zwłaszcza w scenach Sądu Ostatecznego oraz jako motyw

ID.O.M. inicjały ładńskich słów: Deo Oporno Mcudmo (Bogu Najlepszemu, Nąj-,    wyższemu), umieszczane pierwotnie na

j    świątyniach rzymskich, później na kośdo-

Iłach i nagrobkach chrześcijańskich.

draperia kunsztownie ułożona w fałdy tkanina, często stosowana w wystroju

I

ciągfr układ dekoracyjny zestaw ornamentalny o powtarzających się nieprzerwanie elementach, o których uporządkowaniu stanowi wewnętrzny system dekoracji i sposób jej rozłożenia (np. al te maga paso-

crossettes dekoracyjne obramienie w formie pędu winorośli o fantazyjnie zaokrąglonych narożnikach używane na płydnach drzwiowych, boazeriach itp.; charakteiystycz-ne dla sztuki francuskiego rokoka.

cross&tes z el&ńsntami roęaille

cu I-de-lampe (franc.) -* winieta końcowa wypełniająca puste miejsce po tekście.

cyborium 1) baldachimowa obudowa architektoniczna, wznoszona w kościołach nad ołtarzami, relikwiarzami itp; wykonywana głównie z drewna i kamienia, najczęściej stosowana w średniowieczu; dominujący typ stanowią c. o czterech podporach. dźwigających baldachim kopułowy, ostrosłupowy lub o bardziej złożonych kształtach, często ze sklepieniem od wewnątrz. W gotyku istniało kilka typów c: przyścienne, niszowe, związane z lektorium, także przenośne i podróżne; w renesansie i baroku przeważał typ architektoniczny wolnostojący; barok często zwiększał liczbę podpór i urozmaicał kształty zwieńczenia; 2) określenie na typ archiiek-

12

fonicznego tabernakulum.

cykoria Ornament roślinny w formie wid lub liści, używany w ornamentyce gotyku (min. pojawiający się na kapitelach kolumn); stosowany również we francuskim rokoku (chicortie) przede wszystkim na architektonicznych wspornikach itp.

D

dąb w sztuce starożytnej wyobrażenie d. jest jednym z możliwych przedstawień drzewa żyda. D. symbolizuje także bóstwa władające piorunami, Zeusa, Jowisza i germańskiego Tora, wsymbolice chrześcijańskiej d. oznacza pełnię żyda wybranych.

delfin motyw dekoracyjny występujący pojedynczo, w układzie pasowym lub antyle tycznym. W cywilizacji egejskiej jeden z podstawowych motywów dekoracyjnych, stosowany w malarskiej dekoracji ścian oraz w zdobieniu ceramiki. Popularny także w starożytnej Grecji i Rzymie gdzie towarzyszy wyobrażeniom bóstw i scen morskich, przedstawieniom wędrówki

iytnej

dekoracyjny na mozaikach kościelnych (np. Santa Maria Maggiore w Rzymie). W okresie nowożytnym motyw delfina wykorzystywany jest w dekoracji wnętrz, portali, nagrobków; bywa łączony z formą woluty. W ikonografii chrześcijańskiej motyw d. odczytywany jest jako obraz duszy podążającej do żyda wiecznego; charakterystyczne warianty to d. niosący na grzbie-dc łódź (symbol Chrystusa przenoszącego duszę do wieczności) oraz d. dźwigający statek (Chrystus ratujący Kośćół). diamentowy ornament zob. -♦ raut reprezentacyjnych wnętrz barokowych. Terminem tym określa się również imitowane w kamieniu, stiuku, tynku, drewnie łub metalu, malowane i występujące w grafice udrapowane tkaniny, np. jako rozsunięte kotary, zasłony, portiery (w nagrobkach i ołtarzach, jako element zdobiący śdany wnętrz w klasycyzmie).

drólerie motyw dekoracyjny w postać małych sceriek figuralnych lub animalis-tycznych,nacechowanych fantazją, humorem, groteskową deformacją; d. popularne w średniowieczu, występowały w inicjałach i na marginesach rękopisów iluminowanych, również w rzeźbie (np. na portalach i kapitelach) i snycerstwie jako uzupełnienie ornamentu roślinnego; w renesansie pojawiły się w malarstwie ściennym i grafice, w okresie baroku połączyły się z — groteską i — chinoiserie.

drzewo jeden z najwcześniejszych motywów dekoracyjnych, występujący w sztuce niemal wszystkich kultur od czasów prahistorycznych. W szamanizmie i totemizmie d. symbolizuje pomost prowadzący w zaświaty, bramę niebios. W starożytnej Mezopotamii pojawia się motyw drzewa żyda strzeżonego lub adorowanego przez antytetycznie ustawione pary zwierząt -lwów, gryfów, kozłów lub byków. D. zwłaszcza symbolizujące drzewo żyda przedstawiane jest zazwyczaj jako palma, dąb lub szyszka piniL W ikonografii chrześ-djańskiej d. może symbolizować Krzyż oraz nagrodę błogosławionych.

13

drzewa, schody apadarry Kserksesa l, Persepoks