80231 P6068824

róg obfitości wywodząca się ze staro-egipsidego i minojsidego kultu byka, a także z greckiego mitu o Zeusie i Amaltei nazwa motywu dekoracyjnego w formie rogu napełnionego wysypująrymi się kwiatami, owocami, niekiedy-jako atrybut bogactwa - także klejnotami. R. o. stosowany w sztuce greckiej i rzymskiej (również jako atrybut Plutona, Dionizosa i Tyche), popularny w okresie renesansu, baroku i klasycyzmu, używany był zazwyczaj pojedynczo lub w układzie antytetycznym zamkniętym.

rogi obfitości, fragment pfyciny,

rózgi liktorskic (fasces) w starożytnej Etrurii przewiązana czerwonym rzemieniem wiązka rózgz włożonym wśrodek toporem, noszona na lewym ramieniu przez liktorów kroczących przed królem. Zwyczaj noszenia r.1. przejęty został przez królów rzymskich a następnie przez Rzym republikański Zgodnie ze zwyczajami republiki r.L noszono przed wyższymi urzędnikami, przy czym dyktatorowi przysługiwało 24 liktorów, konsulowi 12, pretorowi 6 lub - w samym Rzymie - Z W obrębie granic Rzymu w r.L nie wkładano topora.

Motyw r.L występuje powszechnie w sztuce starożytnego Rzymu, przede wszystkim w reliefach kommcmoratywnych; powraca w sztuce nowożytnej stając się jednym z ważniejszych motywów dekoracyjnych empiru.

róża motyw dekoracyjny występujący powszechnie od czasów starożytnych. Stylizacja motywu r. prowadzi niekiedy do formy — rozety. Atrybut bóstw żeńskich — Izydy, Afrodyty, Eos, Persefony, rzadziej męskich - Dionizosa. W starożytności r. symbolizuje wieczność i słońce, w sztuce rzymskiej także zwycięstwo. W ikonografii chrześcijańskiej symbol dobroczynności (złota róża stanowi nagrodę wręczaną przez papieża osobom zasłużonym dla chrześcijaństwa), łaski bożej, męczeństwa (r. czerwona) i czystości (r. biała); atrybut Chrystusa i Marii. R. jest również emblematem Anglii i niektórych rodów, min. Tudorów, Lancasterów (r. czerwona) i Yorków (r. biała).

rustyka dekoracyjne opracowanie faktury ściany za pomocą obróbki lica poszczególnych ciosów kamienia na wzór naturalnego łomu skalnego. Czołowa płaszczyzna bloku najczęściej ujęta jest w gładkie obramowanie: płaskie (zwane szlakiem brzeżnym) lub sfazowane. R. nazywa się niekiedy naśladownictwo jej efektów w tynku lub samo — boniowanie.

ryba związana już od starożytności z symboliką śmierci, nieśmiertelności i ofiary, jako motyw dekoracyjny pojawiła się przede wszystkim w sztuce starochrześcijańskiej na pieczęciach, pierścieniach, urnach i sarkofagach jako symbol Chrystusa reprezentujący monogram greckiego zdania Uoot Xptorot, Qqutv 'Mat, Zoup (Jezus Chrystus, Syn Boży, Zbawiciel)-ICHTHYS (gr. ryba); w wiekach póż-

niejszych r., w związku z symboliką eucharystyczną pojawiała się także na aparatach kościelnych: naczyniach liturgicznych, tabernakulach, konopeach, ornatach itp.; stosowana również jako znak heraldyczny.

■'SSfe? i, -.'    'fil

rzygacz

tekturze greckiej, w Europie rozpowszech-niony pod wpływem gotyku francuskiego. Występem vał również w architekturze nowożytnej.

tCHTHYS

rybi pęcherz występujący w sztuce póżńogotyckiej motyw dekoracyjny przypominający kształtem pęcherz pławny ryby. Stosowany powszechnie od ok. 1400 r. (sporadycznie także wcześniej), nurt w -• maswerkach.

rytmizacja sposób rozmieszczenia dekoracji ornamentalnej polegający na powtarzaniu jej elementów w regularnych odstępach i konfiguracjach.

rzygacz (plwacz, gargulcc) dekoracyjne zakończenie rynny dachowej, odprowadzające wodę na zewnątrz muru. R. przybiera zwykle formę głowy człowieka, zwierzęcia lub stwora fantastycznego. Stosowany w archi-

s

salamandra związana z symboliką ognia; w sztuce dekoracyjnej występowała jako godło francuskiego króla Franciszka i, przedstawiana zazwyczaj wśród płomieni, często z mottem Nutisco et exanguo (Żywię i gaszę) wziętym z włoskiego Nutisco il buone e spatgo il reo (Żywię dobrych i gaszę złych); stosowana również w ornamentyce secesyjnej.

salamandra

serliana — łuk triumfalny, sfinks w mitologii egipskiej stwór fantastyczny. łączący ciało lwa z głową faraona łub barona (symbol Amona). s. ustawiano wzdłuż alei prowadzących do świątyń; w mitologii greckiej potwór o ciele Iwa, skrzydłach drapieżnego ptaka i głowie oraz piersiach kobiety. Motyw s. powraca w epoce nowożytnej, stając się jednym z ważniejszych motywów empiru i klasycyzmu. Zob. ii. s. 50.

. sima l) w orch. greckiej listwa pełniąca funkcję rynny, przebiegająca nad gzymsem, doprowadzająca wodę do — rzygaczy. 2) rodzaj — profitu.

4')