P1120767 resize

:.S.

$ i^,r/cd«av.u-nu iwiy n dal ktwmtonfcoftych w grobowcach dostojników w Bont llasan . \|| dynastia a - fragmrat udica wołowego t nożem - kopia malowidła z grobu Ameneotłnu: b _ na Jnmh wy" kb inaaca' - ui opnuje lę scenę inskrypcja tuerogtifiema ■ideesru fnobuwienu. topu ttułowidU / grobu nr IS: c - produkcja noży. kopia aAwda i pdi ■ ! k| Pk Gnflitlu m /. L S/ilrańdim (1997. ryc. 2)

Abb- 8- DaMcIluof da Mewa m Silc\gcstcin in den Grabem der WOrdentntger in Bani llasan _ XU Dvo*«ik: a - Fngmtii cmct Rkdkcole tnh SWwr - Kopie ciner Mikrei aus dem Grab dc* AmabŁ k - Swat des _Mc«afocnia»" oda da JtamKne* - «o witd diae Szew «nn tutce h*ero»l\płiy*hen Inwhnlt bachikben.dieoberiulbder Dmtcllung sichttar im. Kopie ctBuSUcmateCabNi.iSu-Mnsahenadleeg.Kopicemcr Małetci ausdemGnib Ł Gńlfith. nach Ł E. Szafnń&i 0997. Abb. 2)

n kullem przodków. Na podstawie analiz prehistorycznych rytów naskalnych Skandynawii już. dawno przyjęto, iż w Europie Północnej nastąpiła symbioza elementów kultu solamcgo z kultem funeralnym (Almgren 1034. s. 87-105:

Httflcr 1934; Eliadc 1966, s. 150). Idąc dalej w ślad za M. Etiade (1966. s. 153;

1988. s. 37; por. też Szafrański 1987. s. 137-138) w powszechnej w nowożytnej Europie wierze w kamienie piorunowe, er ran nie, można odczytywać tradycję autentycznych archaicznych hierofanii - struktur wyobrażeniowych a zarazem przejawów dawnej kultury symbolicznej, co najmniej z epoki „pól popielnicowych".

M. Cabalska (1967; 1968; 1972. s. 4-9) i B. Gediga (1976. s. 115-122:

1979. s. 323) podkreślają, że podstawą ideologii (religii) związanych z ciałopaleniem jest kult Słońcu, jako koncentracji ognia uznanego za silę twórczą i podstawę porządku kosmicznego. Poważną rolę w strukturach wyobrażeniowych (światopoglądowych) związanych z religią i rytuałem odgrywa! także księżyc, ale dla tematu tego artykułu nie wydaje się to istotne (por. Gediga 1976. s. 113). Świętość ognia ziemskiego wynika z przyjmowania jego fizycznego powinowactwa z ogniem słonecznym, którego jest on cmanacją:

„Poważną rolę odgrywa tu sposób uzyskiwania boskiego ognia... sposoby niezmiernie starożytne utrwalone przez wielowiekową tradycję. Tradycja świętości pioruna wiąże się ze świętością ognia i wszystkiego co ogień niebiański w postaci pioruna naznaczy ...W wierzeniach związanych r. obrządkiem ciałopalnym dużą rolę odgrywały symbole".

(M. Cabalska 1972. s. 9)

Jako te symbole M. Cabalska wymienia jajo. konia i ptaka. Wydaje się. iż można do nich dodać ..kamienic pioninowne" - krzemienie i belcmnity, być może symbole łączności zachodzącej między niebem i ziemią (por. leż Gediga 1976. s. 161-165). Jak pisze M. Mogielnicka-Urban (1997. s. 283): „Krzemień - ogień - kremacja: te elementy łączą się w logiczny związek, którego pierwotnego znaczenia nie jesteśmy w stanic określić". Eliade (1988. s. 146-148 i 180-183) omawia sakralny charakter ognia w religii lndocuropcjczyków. Nawiązując jednak do uwag poczynionych nieco wyżej warto wskazać na reminiscencje tych prastarych związków obecne w chrześcijaństwie i katolicyzmie. Wystarczy tu przywołać jedną z późniejszych encyklik Dominum et vivificantem Jana Pawia II (1994. s. 70-711. w której Duch święty jest utożsamiany, a w każdym bądź razie kojarzony, z biblijnym „ogniem z nieba".

Związek krzemienia z ogniem i wraz z ceratmiamt i. kulturą symboliczną był tak powszechny i ma lak głębokie korzenie, iż wydaje się. ie przedstawtonc przesłanki są wystarczające, aby przyjąć takie jego znaczenie także dla okresu pól popielnicowych w Europie środkowej. Na terenie tym istniała także odległa tradycja górnictwa krzemienia, uprawianego po początki epoki żcłaza.być może także w związku z nieznanymi nam dzisiaj rytuałami (Whittle 1995; Lech 1997a. 8.111*112; 1997b. s. 97). W neolicie krzemień był okresowo pnedmao-

305