PB040612

2.2.1. Podstawy termoregulacji

Ze względu na właściwości termoregulacyjne, mechanizmy produkcji i oddawania ciepła rozróżniamy 3 grupy zwierząt:

•    zniiennociepłne (pikiłotermiczne)

•    róźnocieplne (heterotermiczne)

•    stałocieplne (homojotermiczne).

Zwierzęta stałocieplne (homojotermiczne) utrzymują stałą temperaturę ciała, przy czym w zależności od szeroko pojętych warunków termicz-nych otoczenia i innych czynników środowiskowych, a także w zależności od stopnia sprawności mechanizmów termoregulacyjnych może ona ulegać pewnym zmianom, co jest zjawiskiem fizjologicznym.

Utrzymanie stałej temperatury ciała (homojotermia) jest możliwe dzięki układowi termoregulacyjnemu, który dostosowuje ilość ciepła produkowanego i usuwanego z ustroju do bilansu cieplnego w zimnym i gorącym środowisku. W tej grupie mieszczą się wszystkie gatunki zwierząt gospodarskich. Ciepłota ich ciała kształtuje się w granicach 37,5-42,0 °C. Układ termoregulacji u tych zwierząt składa się z:

•    termoreceptorów

•    ośrodka termoregulacji

•    efektorów układu.

Termoreceptory umieszczone są w skórze, mięśniach, głębokich splotach żylnych, drogach oddechowych i podwzgórzu. Termoreceptory reagują na zmiany rzędu 0,3 °C. Wrażliwość ich zależy jednak od innych czynników, takich jak: wysokość temperatury działającej poprzednio i ogólny stan bilansu cieplnego organizmu. Zróżnicowanie termoreceptorów zimna i ciepła ma charakter bardziej czynnościowy niż morfologiczny. Ośrodek termoregulacji leży w przedniej i tylnej części podwzgórza, przy czym znaczenie funkcjonalne obu jego części jest różne. Przednia część ośrodka nazwana jest ośrodkiem termoregulacji fizycznej i odpowiedzialna jest za utratę ciepła z organizmu. Część tylna natomiast nazywa się ośrodkiem termoregu-łacji chemicznej i odpowiada za produkcję ciepła. Mechanizm termoregulacji fizycznej sprowadza się do eliminacji ciepła z ustroju. Zachodzą wtedy odpowiednie zmiany w skórnym przepływie krwi, w wydzielaniu potu, wentylacji płuc oraz piloerekcji. Termoregulacja chemiczna odpowiedzialna jest za produkcję ciepła, kiedy zwierzę znajduje się w środowisku zimnym. Produkcja ciepła następuje w wyniku:

•    drżenia mięśniowego

•    wzrostu tonusu mięśni

•    zwiększenia przemiany materii.

Tabela 2.5. Emisja ciepła jawnego od bydła i trzody chlewnej w temperaturach od 0 do 35 *C (górny wiersz w W, dolny wiersz w kcal/h)

Gatunek zwierzęcia	Zakres temperatur otoczenia (°C)
i masa ciała	0	5	10	15	20	25	30	35
Bydło
50 kg	186	179	168	145	122	105	81	58
	160	155	145	125	105	90	70	50
100 kg	290	273	255	232	203	168	122	99
	250	240	220	200	175	145	105	85
150 kg	371	348	319	284	244	209	164	110
	320	300	275	245	210	180	140	95
200 kg	447	418	383	348	290	244	186	116
	385	360	330	300	250	210	160	100
300 kg	574	534	487	441	383	319	232	145
	495	460	420	380	330	275	200	125
400 kg	690	638	586	528	464	377	278	174
	595	550	505	455	400	325	240	150
500 kg	800	742	679	615	534	435	325	209
	690	640	585	530	460	375	280	180
600 kg	893	823	766	684	592	487	371	243
	770	710	660	590	510	420	320	210
Trzoda chlewna
2 kg		_	_	i-.|j	-	43	35	24
						37	30	21
7 kg	_	_	_	“ rix	53	46	39	28
					46	40	34	24
14 kg	_	_	-•	-	61	54	44	29
					53	47	38	25
20 kg	*	_	_	69	65	58	47	35
				60	56	50	41	30
30 kg		_	93	81	73	65	53	37
			80	70	63	56	46	32
40 kg		_	109	95	81	72	58	39
			94	82	70	62	50	34
60 kg	_		133	114	98	89	68	45
			115	98	85	77	59	39
80 kg			142	133	115	97	75	47
			122	115	99	85	65	41
100 kg		_	176	151	129	110	87	52
			152	130	111	95	75	45
200 kg			197	169	145	127	98	58
			1170	146	125	115	85	50