PC060204

80 Aforyzmów księga pierwsza

im się należy. Żadnej bowiem nie czyni się iro ujro-y, skoro cała sprawa dotyczy, jedynie metody. Kulawy bo-, wiem (jak to mówią) trzymając się drogi, wypędzi nawet dobrego biegacza, który zboczył z drogi. Ą nawet jest rzeczą jasną, że jeżeli ktoś biegnie błędną drogą, to im jest zręczniejszy i szybszy, tym bardziej gotów zabłądzić.

Nasza zaś metoda odkrywania nauk jest tego rodzaju, że niewiele pozostawia sile i Dystrofo umysłów’, lecz wszystkie umysły i rozumy stawia niemal na równi. Kiedy chodzi o to, aby pociągnąć prostą linię albo’ zatoczyć dokładne kolo, to jeżeli posługujemy się samą ręką, wiele zależy od jej pewności i wprawy, jeżeli zaś weźmiemy, do pomocy liniał albo cyrkiel, czynniki te małą odgrywają rolę albo w ogóle żadnej. Podobnie przedstawia się sprawa z naszą metodą. I jakkolwiek szczegółowa polemika na nic saę nie przyda, itp jednak należy coś niecoś powiedzieć o kierunkach d o rodzajach takich spekulacji, a nieco później także o znakach zewnętrznych, które wskazują na to, że źle z nimi, w końcu zaś przejść do przedstawienia przyczyn tak bardzo niepomyślnego stanu oraz tak uporczywego i powszechnego zgodnego trwania w błędzie — a to wszystko w tym celu, aieby dostęp dio prawdy uczynić mniej trudnym oraz ażeby rozum ludzki sam chętniej poddał się oczyszczeniu i pozbył się idoli.

UCH

Wiele istnieje idoli teatru, czyli idoli doktryn (filozo-fizycznych), a ilość ich może być, i zapewne' kiedyś będzie, znacznie większa, Bo gdyby umysły ludzkie przez wiele już wieków nie były tak bardzo zajęte religią i teologią,

gdyby dalej rządy świeckie, a zwłaszcza monarchie, nie byty wrogo usposobione do tego rodzaju nowości, nawet w zakresie rozważań teoretycznych, i to do tego stopnia, że ludzie, którzy się im oddają, czynią to z narażeniem i szkodą swego mienia, i zostają nie tylko pozbawieni pewnych korzyści, lecz nawet wystawieni na pogardę i niechęć, to niewątpliwie powstałoby jeszcze wiele innych kierunków w filozofii i dociekaniach spekulatywnych — podobnych do tych, które w wielkiej różnorodności rozwijały się niegdyś w Grecji. Jeżeli bowiem na temat zjawisk niebieskich wiele można wymyślić różnych hipotez astronomicznych, to podobnie, a nawet w o wiele większym stopniu, można zakładać i budować różne poglądy na temat zjawisk filozoficznych. I przy sztukach z teatru filozofów można zaobserwować to samo. co występuje w teatrze poetów, mianowicie, że opowiadania wymyślone specjalnie dla sceny są piękniejsze i wytworniejsze oraz bardziej odpowiadają gustom widzów niż prawdziwe, z historia wzięte opowiadania.

W ogóle zaś filozofia albo brata za dużo tam. gdzie było mało do wzięcia, albo za mało tam, gdzie można było wziąć więcej. W każdym razie filozofia opierała się na zbyt wąskiej podstawie doświadczenia i historii naturalnej, i wyrokowała na podstawie mniejszej ilości danych, niżby należało. Albowiem tzw. racjonalistyczny kierunek filozofii (ralionale gettus) wyrywa z doświadczenia różne i pospolite dane, i to bez należytego ich stwierdzenia, bez dokładnego ich zbadania i odważenia, polegając pora tym głównie na medytacji i pracy umysłu. Istnieje też inna odmiana filozofów, którzy pracowali sumiennie i dokładnie nad nielicznymi eksperymentami i stąd ważyli się

h . | Nowm Chj*aum

______