P1100125

138 MARTA WŁODARCZYK

Tym razem to tłumaczka bawi się językiem, wprowadzając grę słów: car - car, przy czym możliwe jest różne odczytanie sloganu: jako [car] i [kar] - z ang. samochód. Potraktowanie mercedesa jako władcy, lwa salonów tłumaczyłoby nazwanie go carem, numerem jeden (czego nie było jednak w oryginale).

Kolejny zabieg zastosowany przez W. Pielewina to sięgnięcie po elementy intertekstualne. W Generation „II” możemy odnaleźć przykłady zapożyczeń z literatury rosyjskiej i światowej. W reklamie papierosów „Parlament” pojawia się cytat z dramatu Aleksandra Gribojedowa ropę omyMa^{1 2 3}, który brzmi:

H flbiM OTCTecraa HaM cjiaaoK H npHjrreH. IlapJiflMeHT, co tłumaczka przełożyła jako:

Ojczyste dymy słodkie są i miłe. Parlament.

Książka dziewiętnastowiecznego pisarza znana jest doskonale Rosjanom, a liczne jej kwestie funkcjonują jako powiedzenia, np.: „CHacTJiHBbie uacoB He Haójnoflaicrr”, czyli: „Szczęśliwi czasu nie liczą”". Jednak polski czytelnik nie ma takich skojarzeń. Tłumaczka skoncentrowała się więc na przełożeniu obrazu - skojarzenia dymu papierosowego z „dymem ojczyzny”. Trafnym posunięciem wydaje się rezygnacja z najpopularniejszego tłumaczenia utworu Aleksandra Gribojedowa autorstwa Juliana Tuwima. W jego wersji interesujący nas fragment brzmi: „I dym ojczyzny jest cudownym aromatem” , co nie ma już tak sugestywnego wydźwięku. Inny przykład zaczerpnięty z literatury to wers z poematu Eopodmo autorstwa Michała Lermontowa:

Y HauiHX yuiKH Ha Myicyuiice!⁴

Ahckoht Ha rapasKH-paKyuiKHl

W sloganie wykorzystany został związek frazeologiczny: „ąeparaTb yuiKH Ha MaKyuiKe” - co oznacza: „nadstawiać uszu”. Połączenie z potocznym określeniem przenośnego metalowego garażu i

paKyuiKa i słownictwem specjalistycznym — shckoht - dyskonto (operacja finansowa, polegająca na sprzedaży lub nabyciu weksla przez terminem jego płatności przy potrąceniu od sumy weksla umówionego procentu)⁵ pozwoliła nadać hasłu ciekawą formę. Wykrzykniki potęgują ekspresję wypowiedzi, przyciągają uwagę odbiorcy. Wprowadzenie żywego języka przybliża czytelnikowi współczesne realia rosyjskie, gdzie „parcyuiicH” - „blaszaki” mieszczące jeden samochód są elementem codziennej rzeczywistości.

W wersji polskiej slogan brzmi:

Czuwają pilnie nasze czaty^{6 7}

Garaże w leasing i na raty.

Pierwsza część tej wypowiedzi wyraźnie odnosi się do lermontow-skiego poematu - jest to jeden z wersów wiersza Borodino w tłumaczeniu Leonarda Podhorskiego-Okołowa, druga natomiast to typowe hasło reklamowe. Strategia tłumacza dotyczyła tu przede wszystkim odwołania się jedynie do literatury bez próby przeniesienia związku frazeologicznego. Występujący w oryginale termin z dziedziny bankowości i finansów zastąpiony zastał innym, przy czym różnica znaczeniowa między nimi jest dość znaczna (leasing to rodzaj dzierżawy maszyn i urządzeń połączonej z przeniesieniem własności, polegającej na oddaniu ich na określony czas do dyspozycji klienta, który płaci za to z wpływów uzyskanych dzięki eksploatacji tych urządzeń) . Zmiana ta nie wpłynęła na efekt literacki, co pozwala stwierdzić, iż reklama wewnątrz tekstu rządzi się swoimi prawami.

W Generation „II” intertekstualne odniesienia dotyczą także elementów internacjonalnych. W powieści spotykamy na przykład słowa Cycerona (Gracz) rozpowszechnione przez cesarza Wespazja-na: „Pecunia non olet” wplecione w reklamę wody toaletowej. Rosyjski slogan brzmi: „/JeHbrn naxHyr. BeHąacaMHH - hobbih oąeoKOJiOH ot Xyro Bocca”, polski zaś: „Pieniądze pachną. Beniamin - nowa woda toaletowa od Hugo Bossa”.

1

   A. C. Tpn6oe.fl.oB, ropę omyMa, MocKBa 1948.

2

   A. Gribojedow, Mądremu biada, tłum. J. Tuwim, Kraków 1951.

3

   Ibidem.

4

   M. 10. JlepMOHTOB, Bopodmo b: Cmwcomeopenun. JlmMbi. Macmpad, MocKBa 1976.

5

Słownik języka polskiego..., Warszawa 1996.

6

¹³ M. J. Lermontow, Wiersze, tłum. L, Podhorski-Okołow, Warszawa 1950,

7

Słownikjęzyka polskiego..., Warszawa 1996.