P1170424

128 Adam Walui

Pewnych uściśleń w datowaniu omawianych grobów można się spodziewać po ceramice, która jak zaznaczyłem już wyżej — stanowi jedyne wyposażenie interesujących nas zespołów.

W dostępnym materiale ceramicznym wyróżnić można zespół o przeważających cechach drugorzędnych, charakterystycznych dla naczyń łużyckich, oraz zespół o cechach mieszanych łużycko-zachodniobałtyj-skich. Reprezentatywne dla pierwszego zespołu wydąją się być naczynia w przybliżeniu dwustożkowate o szerokich otworach oraz płaskich dnach, pochodzące z kurhanu 2(V) (ryc. 1:4 i 4:2). Swą formą i sposobem wykonania nawiązują one do typowych kształtów ceramiki kultury łużyckiej, m.in. grupy kaszubskiej i mazursko-warmińskiej z V okresu epoki brązu oraz okresu halsztackiego (H. Urbanek 1941, tabl. 3:4;

J. Koslrzewski 1958, s. 115, ryc. 81,2; D. Durczewski, W. Śmigielski 1966, tabl. 33:32, 35; 53:37; 54:28,32). Bardzo zbliżone formy spotyka się także w zespołach grobowych kultury kurhanów sambijskich, datowanych ogólnie na V-VI okres epoki brązu (O. Tischler 1886, tabl. OT 1, 3—4;

J. Okulicz 1973, s. 232). Podobne okazy znane są również z licznych cmentarzysk wczesnej fazy kultury pomorskiej, datowanych na okres halsztacki C (F. J. Lachowicz 1964, s. 92, ryc. 7a).

Smukłe naczynia o silnie wydętych baniastych brzuścach, przechodzących łagodnie w cylindryczne szyjki, oraz płaskich dnach pochodzące również z kurhanu 2(V) (ryc. 1:3 i 4:4) mąją bliskie odpowiedniki w ceramice z zespołów grobowych kultury kurhanów sambijskich ze schyłku epoki brązu lub początków wczesnej epoki żelaza (O. Tischler 1888. tabl. 111,15). Pewne podobieństwa wykazują one ponadto do form bardzo charakterystycznych dla tzw. fazy wielkowiejskiej kultury pomorskiej okresu halsztackiego C, wywodzonych również od typowych form łużyckich z V okresu epoki brązu (F. J. Lachowicz 1964, s. 57, ryc. Uh, 15c).

Do zespołu o cechach mieszanych należałoby zaliczyć przede wszystkim duże naczynia o kulistych brzuścach, przechodzących w cylindryczne szyjki, z dwoma lub czterema uchami umieszczonymi w miejscu największej wydętości brzuśca lub nić co powyżej oraz o kulisto spłaszczonych dnach, pochodzące z kurhanu 2(V) (ryc. 1:1 i 4:1,3). Podobne do nich okazy znane są z kurhanów sambijskich, przypadających na schyłek epoki brązu bądź początek wczesnej epoki żelaza (Ł. Okulicz 1970. tabl. IV 9). Zbliżone formy znajdujemy również w ceramice kultury łużyckiej, m.in. w grupie mazursko-warmińskiej, w zespołach pochodzących jak się wydaje z jej najmłodszej fazy rozwojowej (H. Urbanek 1941. tabl. 7,8; Ł. Okulicz 1970, s. 26, ryc. 2:1,3), a także w grupie chełmińskiej, gdzie datowane są na okres halsztacki D (J. Chudziakowa 1974, s. 24, tabl. VI 1,2,5,6). Charakterystyczny dla ceramiki łużyckiej jest

również sposób potraktowania powierzchni zewnętrznych, a zwłaszcza silne schropowacenie partii dolnej naczynia oraz wygładzenie górnej, jak ma to miejsce w przypadku egzemplarza z grobu nr 7 w kurhanie 2(V), a także ornament w postaci nakłuć paznokciowych (H. Urbanek 1941, tabl. 6:1 3,5 -6; 7:4,12). Cechą zachodniobałtyjską jest natomiast sposób ukształtowania dolnych partii omawianych naczyń, który odróżnia je od wyżej wskazanych analogii.

Do tego samego kompleksu form należy zaliczyć również naczynia oesowatych profilach, baniasto wydętych brzuścach i kulisto spłaszczonych dnach z kurhanu 3(11) i 4(1) (ryc. 6:1'—4). Analogie do nich znaleźć można w ceramice kultury kurhanów sambjjskich z przełomu epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (O. Tischler 1886, tabl. III 9; IV 5), w zespołach kultury łużyckiej z okresu halsztackiego D (J. Kostrzewski 1958, s. 223, ryc. 189), a także w kulturze pomorskiej z młodszego odcinka okresu halsztackiego (L. J. Luka 1966, tabl. LI la-e). Elementem różniącym od podanych analogii jest kulistodenność naszych naczyń.

Misy ze względu na powszechność swej formy nie podlegają klasyfikacji kulturowej z wyjątkiem kulistości den, która pozwala je łączyć z tradycjami stylu zachodniobałtyjskiego.

W świetle powyższych rozważań umieszczenie ceramiki z interesujących nas grobów w odcinku czasowym obejmującym schyłek VI okresu epoki brązu i początki okresu halsztackiego D wydaje się dość prawdopodobne. Datowaniu temu nie przeczą również konstrukcje grobów ani i spostrzeżenia poczynione w odniesieniu do zwyczajów i obrzędów | pogrzebowych. Nie popełnimy więc zapewne pomyłki przyjmując, że [ cmentarzysko w Piórkowie zostało założone na przełomie VI okresu | epoki brązu i okresu halsztackiego D lub w początkach tego ostatniego.

Wobec powszechnie znanych trudności w ustalaniu chronologii bez-[ względnej, podanie ściślejszych ram chronologicznych nie wydaje się > w chwili obecnej możliwe.

Pod względem kulturowym omawiane materiały uznać można nato-l miast za reprezentujące stadium przejściowe od kultury kurhanów sambijskich późnych okresów epoki brązu, wykazującej wiele wpływów kultury łużyckiej, do kultury kurhanów zachodniobałtyjskich wczesnej epoki żelaza, z wyraźnie manifestującymi się w zakresie obrządku pogrzebowego wpływami z obszaru Pomorza Wschodniego. Za taką klasyfikacją kulturową interesujących nas materiałów zdaje się przemawiać przede wszystkim obecność w Piórkowie kurhanów kontynuujących w znacznej mierze konstrukcje o tradycji sambijskiej, a także wyraźne nawiązania pochodzącej z nich ceramiki do późnobrązowych form znanych z Półwyspu Sambijskiego.

Zaobserwowany w Piórkowie całokształt zjawisk kulturowych sta-