Podręcznik Zaręby3

nych i sprzedawanych suwenirów gubią się wyroby tradycyjnego rękodzielnicy > artystycznego, malarstwa, rzeźbiarstwa, tworzone przez utalentowanych twór cc ludowych. Tandetne przedmioty mają mało wspólnego ze sztuką, tym bardziej kiec wytwarzają je, nieraz „taśmowo”, ludzie nieobdarzeni talentem artystycznym. Turys mają więc często wykrzywione pojęcie o autentycznej kulturze materialnej regionu

Za pośrednictwem turystyki ciągle nowe regiony i miejscowości otwierają się świat, czego wyrazem jest podporządkowanie się tradycyjnej ludowej architektur modzie, kanonom i nowoczesnym wzorcom obowiązującym w „wielkim świecie' Prowadzi to do kosmopolityzmu i standaryzacji form architektonicznych (np. „góra skie” wieżowce dominujące w krajobrazie polskich Karpat) i materiałów budowlanyc (np. pustaki, siding), które są dużym zagrożeniem dla niewątpliwych waloró^ł etnograficznych i estetycznych pierwotnego krajobrazu wiejskiego, jego zabudował i układu przestrzennego (o zjawisku tym wspominano już przy omawianiu strap w środowisku przyrodniczym związanych z ubożeniem krajobrazu) [116, s. 13' a Skutkiem rozwoju turystycznego obszarów wiejskich jest ich urbanizacja. Ciche wsi* zamieniają się w ośrodki turystyczne, a małe rybackie mieściny w zatłoczone kurorty na J brzegach mórz i jezior. Można tu podać jako przykład wiele polskich nadbałtyckich i miejscowości, które z niewielkich portów rybackich zmieniły' się w nadmorski® kąpieliska zabudowane jednakowego typu infrastrukturą turystyczną.

Turystyka przyczynia się nierzadko do niszczenia struktur społecznych i rozbijani-wspólnoty lokalnej, m.in. stosunków w rodzinie. Rodzice mogą stracić autorytet t w oczach dzieci, kiedy ich pociechy w zamian za drobne usługi otrzymują od turysto^ 1 wynagrodzenie i prezenty przewyższające wartość ciężko zapracowanych pieniędzy^ przez ojca lub matkę. Dzieje się tak często w krajach rozwijających się, gdzie najsilniej i są widoczne kontrasty między przyjezdnymi, wypoczywającymi w luksusie i komforcie, i a biedną ludnością miejscową. Liczni badacze określają to zjawisko mianem „neokolo-nializmu” [77, s. 70]. W państwach o kolonialnej historii obserwuje się wręcz niechęć. * nieufność i nietolerancję miejscowej ludności wohec turystów.

Zachowanie ludności indiańskiej wobec turystów w Chiapas, Meksyk

W tłumnie odwiedzanej indiańskiej wsi San Juan Chamula w meksykańskim stanie Chiapas przyjezdny od razu wyczuwa nieprzychylną atmosferę i wrogość ze strony jej mieszkańców - Indian Tzotzil. Dzieci „czyhają” na fotografujących turystów i żądają od nich pieniędzy za zrobione zdjęcia. W innej, położonej wyżej w górach wsi Mitontic, którą zamieszkują Indianie z tej samej grupy etnicznej, nastawienie do przyjezdnego gościa jest już całkiem inne. Mieszkańcy są przyjaźnie usposobieni, odpowiadają na pozdrowienia przybysza, czasem nawet sami próbują nawiązać z nim bezpośredni kontakt. Różnica między obiema opisywanymi miejscowościami polega właściwie tylko na tym, że do Mitontic dociera znacznie mniej turystów.

Skutkiem rozwoju ruchu turystycznego jest także wzrost postaw konsumpcyjnych wśród miejscowej ludności. Kiedy wszystko wystawiane jest na sprzedaż, zanikają w ludziach rodzime cechy, takie jak: uczciwość, wzajemne zaufanie lub gościnność.

28