[MeY] - stężenie kompleksu [mol/dm]
[Me] - stężenie jonów metalu | mol/dm]
[K] - stężenie ligandu [mol/dm ]
Odwrotność stałej trwałości nazwano stała nietrwałości (stalą dysocjacji) K.
Im większa jest wartość stałej nietrwałości, tym mniejsza jest wartość stałej trwa łości, czyli jon metalu jest słabiej związany w kompleksie.
Tabela 6.6.
Stale trwałości kompleksów niektórych kationów metali z EDTA w temperaturze 20"C
Kation |
P |
Na(I) |
45.71 |
Ag(l) |
15.85 ■ 106 |
Mg(ll) |
4.89 • 10* |
Ca(II) |
9.12 • 10'" |
Ba(li) |
5.75 • 10* |
Al(lll) |
1,35 • I016 |
Cu(II) |
6,31 101* |
Zn(II) |
3,16 101* |
W kompleksometrycznym oznaczaniu jonów metali, takich jak: Mg(lł), Ca(II), Zn(ll), Cd(II), Pb(II), Cu(ll), Ni(ll) i innych wykorzystuje się miareczko wanie bezpośrednie. Badany roztwór o ściśle określonym pH, zawierający odpo wiedni wskaźnik, miareczkuje się mianowanym roztworem EDTA.
Można także wykorzystać miareczkowanie odwrotne wtedy, gdy do badanego roztworu wprowadza się nadmiar EDTA, a niezwiązaną część odczynnika odmia reczkowuje się mianowanym (wzorcowym) roztworem odpowiedniego jonu me talu np. Mg(ll). Metodę tę stosuje się w przypadku reakcji zbyt wolno przebiega jącej lub z braku odpowiedniego wskaźnika, np. przy oznaczaniu jonów Al(lll) Cr(IlI), Ba(II).
Metodę miareczkowania pośredniego, w której wykorzystuje się różnice trwałości kompleksów zastosowano np. do oznaczania jonów Mg(II). W tej metodzie jony metalu połączone w kompleks z EDTA reagują z jonami metalu, które tworzą trwalsze połączenie.
MgY2- + Me2+ -4 MeY2+ + Mg2+
Uwolniony magnez odmiareczkowuje się mianowanym roztworem EDTA.
Metodą kompleksometryczną pośrednią można oznaczać również aniony, np.: C0^,S0j-,C204“.
Krzywa miareczkowania kompleksometrycznego ma analogiczny przebieg jak krzywe w miareczkowaniu alkacymetrycznym.
Wskaźniki w kompleksometrii
W celu określenia punktu końcowego miareczkowania stosuje się w kom-pleksometrii dwie grupy wskaźników.
1. Metalowskaźniki
2. Wskaźniki redoks (np. błękit wariaminowy B, 3,3-dimetylonaftydyna i benzydyna).
Metalowskaźniki można z kolei podzielić na dalsze 3 podgrupy:
a) bezbarwne związki tworzące z różnymi kationami kompleksy o charakterystycznej barwie,
b) substancje tworzące z oznaczanymi kationami mocno zabarwione koloidalne laki,
c) tzw. wskaźniki metalochromowe - barwniki organiczne tworzące z kationami metali kompleksy o odmiennej barwie.
Wskaźniki metalochromowe stanowią najobszerniejszą i najbardziej charakterystyczną dla kompleksometrii grupę wskaźników. Należą tu między innymi: czerń eriochromowa T (do oznaczeń magnezu); mureksyd, kalces, kalceina, granat erio-chromowy R (do oznaczeń wapnia); fiolet pirokatechinowy (do oznaczeń miedzi i bizmutu).