Podstawy chemii, ćwiczenia laboratoryjne 7

_pyr]_

Ml¹']

[MeY] - stężenie kompleksu [mol/dm]

[Me] - stężenie jonów metalu | mol/dm]

[K]    - stężenie ligandu [mol/dm ]

Odwrotność stałej trwałości nazwano stała nietrwałości (stalą dysocjacji) K.

Im większa jest wartość stałej nietrwałości, tym mniejsza jest wartość stałej trwa łości, czyli jon metalu jest słabiej związany w kompleksie.

Tabela 6.6.

Stale trwałości kompleksów niektórych kationów metali z EDTA w temperaturze 20"C

Kation	P
Na(I)	45.71
Ag(l)	15.85 ■ 10^6
Mg(ll)	4.89 • 10*
Ca(II)	9.12 • 10'"
Ba(li)	5.75 • 10*
Al(lll)	1,35 • I0^16
Cu(II)	6,31 10^1*
Zn(II)	3,16 10^1*

W kompleksometrycznym oznaczaniu jonów metali, takich jak: Mg(lł), Ca(II), Zn(ll), Cd(II), Pb(II), Cu(ll), Ni(ll) i innych wykorzystuje się miareczko wanie bezpośrednie. Badany roztwór o ściśle określonym pH, zawierający odpo wiedni wskaźnik, miareczkuje się mianowanym roztworem EDTA.

Można także wykorzystać miareczkowanie odwrotne wtedy, gdy do badanego roztworu wprowadza się nadmiar EDTA, a niezwiązaną część odczynnika odmia reczkowuje się mianowanym (wzorcowym) roztworem odpowiedniego jonu me talu np. Mg(ll). Metodę tę stosuje się w przypadku reakcji zbyt wolno przebiega jącej lub z braku odpowiedniego wskaźnika, np. przy oznaczaniu jonów Al(lll) Cr(IlI), Ba(II).

Metodę miareczkowania pośredniego, w której wykorzystuje się różnice trwałości kompleksów zastosowano np. do oznaczania jonów Mg(II). W tej metodzie jony metalu połączone w kompleks z EDTA reagują z jonami metalu, które tworzą trwalsze połączenie.

MgY^2- + Me²⁺ -4 MeY²⁺ + Mg²⁺

Uwolniony magnez odmiareczkowuje się mianowanym roztworem EDTA.

Metodą kompleksometryczną pośrednią można oznaczać również aniony, np.: C0^,S0j-,C₂04“.

Krzywa miareczkowania kompleksometrycznego ma analogiczny przebieg jak krzywe w miareczkowaniu alkacymetrycznym.

Wskaźniki w kompleksometrii

W celu określenia punktu końcowego miareczkowania stosuje się w kom-pleksometrii dwie grupy wskaźników.

1.    Metalowskaźniki

2.    Wskaźniki redoks (np. błękit wariaminowy B, 3,3-dimetylonaftydyna i benzydyna).

Metalowskaźniki można z kolei podzielić na dalsze 3 podgrupy:

a)    bezbarwne związki tworzące z różnymi kationami kompleksy o charakterystycznej barwie,

b)    substancje tworzące z oznaczanymi kationami mocno zabarwione koloidalne laki,

c)    tzw. wskaźniki metalochromowe - barwniki organiczne tworzące z kationami metali kompleksy o odmiennej barwie.

Wskaźniki metalochromowe stanowią najobszerniejszą i najbardziej charakterystyczną dla kompleksometrii grupę wskaźników. Należą tu między innymi: czerń eriochromowa T (do oznaczeń magnezu); mureksyd, kalces, kalceina, granat erio-chromowy R (do oznaczeń wapnia); fiolet pirokatechinowy (do oznaczeń miedzi i bizmutu).