Podstawy statystyki, ekonomiki i organizacji (4)

3. Metody badań statystycznych.

Podstawowym kryterium podziału metod badań statystycznych jest liczba jednostek statystycznych objętych badaniem Są to:

(slajd 2) - badania pełne,

-    badania częściowe

-    szacunek statystyczny

Innym kryterium jest częstotliwość ich prowadzenia

-    badania ciągłe,

-    badania okresowe,

• badania doraźne.

Badania ciągłe polegają na tym, że obserwowanie i rejestrowanie określonych zdarzeń i faktów odbywa się w sposób ciągły, np. rejestracja noworodków przez urzędy stanu cywilnego

Badania okresowe są badaniami powtarzalnymi. Prowadzi się je w określonych odstępach czasu, np. powszechne spisy ludności, czy spisy rolne.

Badania doraźne (sporadyczne, jednorazowe) są prowadzone wówczas, gdy zapotrzebowanie na określony rodzaj informacji pojawia się bardzo rzadko i jest spowodowane nieprzewidzianymi przyczynami

Badania pełne polegają na tym, że informacje o badanych cechach statystycznych są gromadzone od wszystkich jednostek statystycznych wchodzących w skład zbiorowości

>    Spisem statystycznym jest badanie polegające na zbieraniu informacji o wartościach cechy statystycznej bezpośrednio od wszystkich jednostek tworzących zbiorowość statystyczną. Informacje te zbierane są przez specjalnie przeszkolone osoby, tzw.rachmistrzów spisowych i są utrwalane na formularzach spisowych przygotowanych przez instytucję organizującą spis. Mogą być badaniami statystycznymi jednorazowymi lub powtarzalnymi. Wyniki spisów statystycznych są wykorzystywane przez wiele lat Istotną ich zaleta jest fakt, że mają znaczenie historyczne. Z uwagi na wysokie koszty związane z przeprowadzeniem spisu statystycznego, ta metoda jest wykorzystywana do najważniejszych zjawisk społeczno-gospodarczych (spisy ludności, czy spisy rolne). Wyniki spisów wykorzystywane są przez wiele lat przy podejmowaniu decyzji przez rożne organy decyzyjne (np Sejm, Rade Ministrów, podmioty gospodarcze).

>    Rejestracją statystyczna - polega na wpisywaniu zdarzeń i faktów do odpowiednich rejestrów (wykazów). Zarejestrowane fakty i zdarzenia tworzą materiał statystyczny. Informacje będące przedmiotem rejestracji zgłaszane są w wyznaczonych do tego punktach. Wyróżniamy dwa rodzaje rejestracji statystycznej:

•    Doraźna rejestracja statystyczna polega na tym, że w wyznaczonym okresie, określone osoby zgłaszają się w wyznaczonych miejscach i udzielają informacji objętych tematyką rejestracji, np. rejestracja przedpoborowych.

•    Bieżąca rejestracja statystyczna polega na ciągłym, bieżącym, systematycznym notowaniu zdarzeń i faktów określonych przez instytucję prowadzącą rejestrację. Przykładem jest rejestracja podmiotów gospodarczych w systemie REGON, krajowy rejestr sądowy (KRS), rejestr identyfikacji podatkowej (NIP), ewidencja działalności gospodarczej.

> Sprawozdawczość statystyczna - jest najbardziej powszechnym rodzajem badań statystycznych Polega na przekazywaniu przez jednostki sprawozdawcze określonych informacji liczbowych i opisowych w postaci standardowych sprawozdań. Sprawozdania, które mają postać wypełnionych formularzy, są sporządzane przez instytucje, do której są one kierowane. Instytucja organizująca badanie statystyczne, oprócz przygotowania formularzy statystycznych, powinna przygotować instrukcje ich wypełniania oraz określić terminy ich przekazywania. Formularz statystyczny jest to druk, który po wypełnieniu, opatrzeniu pieczęciami jednostki sprawozdawczej oraz podpisaniu przez upoważnionych pracowników jest sprawozdaniem statystycznym. Tak więc sprawozdanie statystyczne jest dokumentem.

Badania częściowe (niepełne) polegają na tym, że informacje o wartościach cech statystycznych są zbierane tylko od wybranych ze zbiorowości jednostek statystycznych. Jednostki te tworzą zbiorowość próbną (próbę). Wyniki otrzymane od tych jednostek są uogólniane na całą zbiorowość statystyczną.

W ramach badań statystycznych częściowych wyróżnia się:

Badania reprezentacyjne polegają na tym, że ze zbiorowości statystycznej wybiera się próbę statystyczną. Dobór jednostek do próby powinien przebiegać w taki sposób, aby próba stanowiła miniaturowy obraz całej zbiorowości. Wyróżniamy dwa sposoby wyboru jednostek do próby:

•    dobór losowy

•    dobór celowy

Dobór losowy jednostek do badan ma miejsce wtedy, gdy przypadek losowy decyduje o tym, która jednostka wchodząca w skład zbiorowości objętej badaniem znajdzie się w próbie statystycznej. Losowanie może być przeprowadzane za pomocą różnych technik:

•    losowanie bezpośrednie, polega na tym, że losujemy poszczególne jednostki statystyczne do próby bezpośrednio z całej zbiorowości statystycznej. W tej metodzie możliwe są dwa schematy losowania:

-    losowanie niezależne - w którym wylosowana jednostka powraca po wylosowaniu do zbiorowości,

-    losowanie zależne - w którym wylosowane jednostka po wylosowaniu nie powraca do zbiorowości

•    Losowanie warstwowe - jest stosowane wówczas, gdy zbiorowość statystyczna, z której należy wybrać próbę jest podzielona na mniejsze grupy (warstwy). Dobór jednostek do próby odbywa się przy zastosowaniu losowania bezpośredniego w ramach każdej z wyodrębnionych grup Każda grupa jest reprezentowana w grupie w takiej samej proporcji jak w całej zbiorowości.

•    Losowanie za pomocą tablic przypadkowych - polega na tym, że po ponumerowaniu wszystkich jednostek zbiorowości statystycznej odczytywane są kolejne liczby z tablic przypadkowych. Jednostki zbiorowości, których numer jest zgodny z odczytanym z tablic, wchodzą do próby

•    Losowanie wielostopniowe jest stosowane wówczas, gdy badana zbiorowość można podzielić na kolejno mniejsze grupy (stopnie losowania) Po podziale, losuje się w pierwszej kolejności określoną liczbę jednostek pierwszego stopnia, potem drugiego, itd

5