FunkcjonowanieRynku R09(6 287

Podstawowym kryterium wyróżniania konkurencji oligopolistycz-nej jest cecha rynku o charakterze ilościowym. Wyraża ją istnienie ograniczonej liczby sprzedawców, których charakteryzuje duży udział w ogólnej wielkości podaży produktów lub usług w danym segmencie rynku. Cecha ta powoduje, że w konkurencji oligopolistycznej uczestniczą sprzedawcy o stosunkowo dużej sile ekonomicznej.

Ta duża siła ekonomiczna sprzedawców w warunkach oligopolu wynika z relacji między minimalną efektywną skalą ich działania a wielkością popytu w danym segmencie rynku. Jeżeli efektywna skala działania jest stosunkowo duża oraz tylko kilkakrotnie (np. 5-krotnie) mniejsza od wielkości popytu, to w tym segmencie rynku może efektywnie funkcjonować mała liczba sprzedawców. Liczba efektywnie działających sprzedawców może się zwiększać wtedy, kiedy zmniejsza się efektywna skala ich działania lub zwiększa się wielkość popytu w danym segmencie rynku. Jeżeli czynniki te zmieniają się w przeciwnych kierunkach, to liczba efektywnie funkcjonujących sprzedawców ulega ograniczeniu, wpływając na wzrost ich siły ekonomicznej.

Duża siła ekonomiczna, którą dysponuje każdy oligopolista, sprawia, że ani sposoby ich postępowania, ani instrumenty działania nie ulegają parametryzacji. W przeciwieństwie do konkurencji polipolisty-cznej przekształcają się one w tym przypadku z czynnika niezależnego od poszczególnych sprzedawców w czynnik przez nich kontrolowany. W konkurencji oligopolistycznej uczestniczą więc podmioty rynku, które mogą wybierać oraz kształtować zarówno sposoby, jak i instrumenty działania. Przedmiotem wyboru może być rodzaj instrumentu konkurencji (np. cena), a także jego kształt (np. poziom ceny).

Istnienie na rynku ograniczonej liczby sprzedawców oraz możliwość operowania przez nich instrumentami konkurencji wytwarzają charakterystyczny układ stosunków i zależności między nimi. Jest to układ nie jednostronnych, lecz dwustronnych zależności między oligopolistami. Układ ten funkcjonuje w ten sposób, że decyzje i działania każdego oligopolisty wywołują reakcje innych oligopolis-tów, działających w tym samym segmencie rynku. Reakcje te stają się z kolei podstawą podejmowania decyzji i działań przez każdego oligopolistę. Podstawową cechą konkurencji oligopolistycznej jest więc współzależność decyzji, działań oraz reakcji wszystkich oligo-polistów działających w danym segmencie rynku¹³. Współzależność ta decyduje o kształtowaniu się sytuacji rynkowej oraz efektów, których osiąganie przez poszczególnych sprzedawców zależy od postępowania konkurujących z nimi oligopolistów.

Świadomość istnienia wspomnianej współzależności działań w warunkach konkurencji oligopolistycznej powoduje, że dążeniem każdego ołigopolisty jest dokonanie takiego wyboru instrumentów i sposobów postępowania, który w konsekwencji może doprowadzić do:

—    wywoływania oraz przyspieszania pozytywnych reakcji nabywców (przezwyciężanie ograniczeń po stronie popytu),

—    opóźniania reakcji konkurentów (przezwyciężanie ograniczeń ze strony konkurentów).

Skuteczność działania ołigopolisty w obu wymienionych kierunkach zależy przede wszystkim od stopnia rozpoznania przedmiotu i podmiotu, na który instrumenty są skierowane, a więc nabywców i konkurentów oraz ich preferencji.

Pierwszy kierunek odzwierciedla dążenie do zmiany relacji między oligopolistą a nabywcami. Przyspieszenie pozytywnych reakcji nabywców jest możliwe zwłaszcza wtedy, kiedy oferowane produkty lub usługi oraz ich właściwości (w tym również ceny) odpowiadają kryteriom, którymi kierują się nabywcy w procesie ich nabywania. Drugi kierunek odzwierciedla dążenie do zmiany relaqi między oligopolistą a jego konkurentami. Skłonności oraz możliwości opóźniania przez oligopolistę reakcji konkurentów zależą przede wszystkim od:

—    fazy rozwojowej rynku,

—    charakteru rynku z punktu widzenia stopnia jego homo-geniczności.

Jeżeli rynek znajduje się w fazie depresji, to skłonności oligo-polisty do opóźniania reakcji konkurentów charakteryzuje wysoki stopień intensywności. Skłonności te ulegają osłabieniu, gdy rynek wkracza w fazę ekspansji rozwojowej. Duży wzrost popytu umożliwia powiększanie efektów przez wszystkich oligopolistów, którzy znajdują się na granicy możliwości zwiększania wielkości podaży.

¹³ J. Schumann, Grundziige..., jw., s. 290.

287