Pok tafil1548

kim od cholecystokininy (CCK) i sekretyny, a także VIP i GRP. Ponadto do:ho-dzi do pobudzenia mechano- i chemoreceptorów w ścianie jelita cienkiego, co prowadzi do zwiększenia wydzielania trzustkowego w wyniku krótkich odruchów jelitowo-trzustkowych, w które zaangażowane są neurony enterycznego układu nerwowego, oraz w wyniku długich odruchów wago-wagalnych Nerwy błędne pośredniczę też w reakcjach wydzielniczych CCK.

CCK jest uwalniana przez komórki I, należące do komórek serii APUD Komórki I znajdują się w błonie śluzowej dwunastnicy i jelita czczego Uwalnianie CCK z komórek I zachodzi pod wpływem działających od strony światła jelita składników pokarmowych, takich jak kwasy tłuszczowe i monoglice* rydy oraz produkty trawienia białek (peptydy i aminokwasy). Uwalnianie CCK jest również pobudzane przez działające od strony światła jelit: peptyd uwalniający CCK (CCK-releasing peptide, CCK-RP) oraz peptyd monitorujący, uwalniany przez komórki pęcherzykowe trzustki do soku trzustkowego Aktywność tych peptydów w wydzielaniu CCK jest zależna od stopnia wydzielania enzymów trzustkowych. W przypadku obecności aktywnych proteaz trzustkowych w treści jelitowej CCK-RP i peptyd monitorujący ulegają rozkładowi, co zapobiega pobudzeniu wydzielania CCK. W przypadku braku enzymów trzustkowych w treści jelita CCK-RP i peptyd monitorujący zachowują swoją strukturę i pobudzają komórki I do wydzielania CCK. Mechanizm ten umożliwia zwrotną regulację wydzielania enzymów trzustkowych w zależności od aktywności tych enzymów w świetle jelita cienkiego. Uwalnianie CCK--RP i peptydu monitorującego podlega kontroli cholinergicznych włókien układu autonomicznego.

Drugim ważnym hormonem wpływającym na wydzielanie trzustkowe jest sekretyna. Jest ona uwalniania przez komórki S, znajdujące się głównie w dwunastnicy. Głównym bodźcem pobudzającym uwalnianie sekretyny jest zakwaszenie błony śluzowej dwunastnicy, co zachodzi w wyniku opróżniana treści żołądkowej do dwunastnicy. Uwalnianie sekretyny jest wprost proporcjonalne do liczby jonów H*. dostających się do dwunastnicy. Uwalnianie sekretyny jest też w pewnym stopniu pobudzane przez obecność w dwunastnicy kwasów tłuszczowych, soli żółciowych, alkoholu oraz na skutek działania peptydu uwalniającego sekretynę (secretin-releasing peptide) Uważa się też, że w uwalnianiu sekretyny biorą udział nerwy błędne.

W trzustce CCK wpływa na pobudzenie syntezy i wydzielanie enzymów trzustkowych, a także wzmaga działanie sekretyny na wydzielanie wodoru węglanów przez trzustkę. Ponadto wspólnie z sekretyną CCK wpływa na uwalnianie insuliny i glukagonu przez wyspy trzustkowe (Langerhansa). Insulina jest silnym bodźcem pobudzającym wydzielanie enzymów trzustkowych, glukagon zaś hamuje syntezę i wydzielanie tych enzymów

Dawniej uważano, że główny mechanizm pobudzającego działania CCK na wydzielanie enzymów trzustkowych jest związany z bezpośrednim dziś-

__0 -

laniem CCK na receptory błonowe komórek pęcherzykowych Okazało się jednak, że u ludzi komórki pęcherzykowe zawierają prawie wyłącznie receptory CCK_b. Receptory te są wrażliwe na CCK i gastrynę, a do ich pobudzenia są potrzebne duże ponadfizjologiczne stężenia CCK. Dalsze badania wykazały, że CCK działa pobudzająco na wydzielanie enzymów trzustkowych głównie przez nerwy błędne. W obrębie włókien nerwów błędnych występują receptory CCK_A, które ulegają pobudzeniu pod wpływem małych stężeń CCK. Pobudzenie tych receptorów aktywuje włókna wstępujące nerwu błędnego. Po osiągnięciu jądra nerwu błędnego impulsacja wraca do trzustki włóknami zstępującymi tego nerwu. Dochodzi do uwalniania acetylocholiny, która - działając na receptory M₃ komórek pęcherzykowych - pobudza wydzielanie enzymów trzustkowych. Procesy te tłumaczą, dlaczego po wagoto-mii oraz po podaniu atropiny dochodzi do zmniejszenia reakcji wydzielniczej trzustki na bodźce jelitowe.

Głównym fizjologicznym skutkiem działania sekretyny w trzustce jest pobudzenie wydzielania wody i wodorowęglanów przez ten narząd. Ponadto sekretyna potęguje wpływ CCK na wydzielanie enzymów trzustkowych Podobnie jak w przypadku CCK, wydzielanie sekretyny jest przynajmniej w części, wynikiem pobudzenia wstępujących włókien czuciowych nerwu błędnego.

Wydzielanie trzustkowe podlega nie tylko pobudzaniu, lecz również hamowaniu. Do czynników hamujących należy zaliczyć PP, peptyd glukagono-podobny 1 (glucagon-like peptide-1, GLP-1), somatostatynę, glukagon oraz PYY.

PP jest hormonem wydzielanym przez komórki wysp trzustki jako reakqa na przyjęcie pokarmu. Do pobudzenia uwalniania PP dochodzi na skutek aktywacji cholinergicznych włókien nerwów błędnych Wydzielanie PP jest pobudzane również przez hormony powodujące pobudzenie czynności ze-wnątrzwydzielniczej trzustki. Zwiększenie wydzielania PP obserwuje się po podaniu CCK, gastryny, GRP oraz sekretyny. Podanie PP powoduje zahamowanie czynności zewnątrzwydzielmczej trzustki w okresie międzytrawien-nym i trawiennym oraz po pobudzeniu hormonalnym (w jednakowym stopniu hamuje wydzielanie enzymów trawiennych i wodorowęglanów) Mechanizm działania PP na wydzielanie trzustkowe jest związany z jego zdołnośaą do hamowania uwalniania acetylocholiny z zakończeń nerwowych, co zmniejsza cholinergiczne pobudzenie trzustki.

Somatostatyna silnie hamuje wydzielanie trzustkowe. Hamowanie to odbywa się przez:

- działanie na swoiste receptory komórek pęcherzykowych, co powoduje bezpośrednie zahamowanie czynności zewnątrzwydzielmczej trzustki;