PICT6462

Pytania dotyczące faktów to najczęściej pytania mctryczkowc. Pytania tc zmierzają do uzyskania informacji o właściwości przedmiotów, które dają się łatwo sprawdzić. Najczęściej pytania tc odnoszą się do cccii demograficznych respondentów, takich jak: płci. wieku, stanu cywilnego, poziomu wykształcenia, sytuacji materialnej respondenta, pochodzenia społecznego, itp. Inne pytania odnosić się mogą do: cccii społeczno-zawodowych badanych, otoczenia i środowiska społecznego, wykonywanego zawodu, miejsca pracy, zajmowanego stanowiska, itp. Stawiamy je przede wszystkim dlatego, iż można w oparciu o nic dokonać klasyfikacji zebranych materiałów wg interesujących badacza cech i poddać je analizie ilościowej i jakościowej. Zarówno pytania metryczko* wc, jak i pytania o fakty, np. „Jakie dominują w szkole formy współpracy szkoły z rodziną i środowiskiem lokalnym?'’, czy „Jakie jest Pana(i) przeciętne wynagrodzenie?” mogą być źródłem licznych zafałszowali. Badacz nigdy nic ma pewności, czy przekazywane informacje są wiarygodne i prawdziwe, czy też nic. Przyczyn, dla których respondenci przekazują informacje nieprawdziwe i niezgodne z rzeczywistością jest wiele. Zaliczyć do nich należy: niewłaściwy sposób formułowania pytań przez badacza;

-    brak wystarczających informacji na dany temat;

zbyt trudne pytania i ich niezrozumienie przez respondentów;

-    niechęć do udzielania odpowiedzi.

Ankieter powinien starać się zapobiegać lub ograniczać sytuacje, które skłaniają respondentów do przekazywania niepełnych bądź nieprawdziwych informacji. Wiedząc np., że pytania o sprawy drażliwe, zwykle owocują podawaniem nieprawdziwych informacji, powinien pytania kwestionariuszowe formułować, lak aby eliminować możliwość, jeżeli niecałkowitego ich fałszowania, to przynajmniej ich ograniczania.

Pytania o opinie, dotyczą postaw, poglądów czy opinii respondentów, odzwierciedlające bardziej bądź mniej icłi wewnętrzne przeżycia czy przekonania, np. „Co sądzi Pan(i) na temat celowości wdrożonej w 1999 roku reformy oświatowej?” .Jakie zdaniem Pana(i) są przyczyny bezrobocia?”; „Co sądzisz o poziomic nauczania w szkole?”, itp. Stawiając takie pytania, badacz nic oczekuje odpowiedzi dających się kwalifikować w kategoriach prawda fałsz, lecz oczekuje odpowiedzi możliwych do zakwalifikowania ich ze względu na stopień szczerości. tj. zgodnie z faktycznie żywionymi przez nich przekonaniami. W oparciu o takie informacje, badacz dąży do poznania opinii badanych na określony temat czy pewnych generalnych skłonności lub postaw respondentów do zaistniałej sytuacji. Tak jak w przypadku pytań o fakty, również i w przypadku pytań o opinie, należy liczyć się z otrzymaniem informacji nieszczerych i nic zawsze odzwierciedlających wyrażane poglądy czy przekonania. Należy mieć na uwadze to, iż otrzymane opinie nierzadko rozmijają się z rzeczywistymi odczuciami respondenta.

Formułowanie pytań mających na celu pozyskanie opinii od respondentów jest trudniejsze od formułowania pytań o fakty. Można stosunkowo łatwo uzy-

skać informacje o miejscu zamieszkania czy poziomic wykształcenia, trudniej natomiast poznać opinie respondentów na jakiś określony temat, gdyż może się /.darzyć, że respondent nic ma żadnej opinii o danym zjawisku lub też, że nic chce jej z pewnych względów ujawnić.

4.5. Rodzaje pytań kwestionariuszowych

Treść pytań jest jednym z ważnych elementów przy ich formułowaniu. Dotyczyć ona może właściwości przedmiotów, jak i towarzyszących im zjawisk czy procesów. Wśród nich ważne miejsce zajmują pytania otwarte, zamknięte i półotwarte. Kwestionariusz ankiety jest najczęściej kombinacją wszystkich trzech form pytań, choć częściej w badaniach formułuje się pytania zamknięte niż otwarte.

Pytania otwarte to takie, które pozostawiają respondentowi pełną swobodę w sfonnułowaniu własnej odpowiedzi. Stawiając np. pytanie: „Jakie Twoim zdaniem są najważniejsze problemy oświaty”, badacz musi zakładać, że uzyska wiele różnych informacji, gdyż każdy respondent może mieć własną opinię, odbiegającą od innych, na temat badanego zjawiska.

Udzielanie odpowiedzi na pytania otwarte, wymaga od respondentów pewnej samodzielności, a przede wszystkim pewnej wiedzy, o czym badacz powinien pamiętać przeprowadzając wywiad lub badania ankietowe. Pytania otwarte, stwarzają niektórym respondentom sporo trudności, co może powodować, że wielu z nich nie udzieli na niektóre pytania odpowiedzi.

Pytania otwarte umożliwiają poznanie zróżnicowanych opinii i poglądów respondentów, dzięki temu zebrany materiał jest bogatszy a badacz poznaje niejednokrotnie nowe aspekty badanego zagadnienia. Niekiedy są to informacje poszerzające zakres dotychczasowej wiedzy badacza, poza przyjętymi w założeniach badawczych.

Na pytania otwarte nie tylko trudno się odpowiada, ale jeszcze trudniej się je analizuje, gdyż odpow iedzi są zróżnicowane. Skłaniać to powinno badaczy do ograniczania w badaniach sondażowych pytań otwartych.

Oto przykłady pytań otwartych stosowanych w badaniach pedagogicznych:

1.    Jakich zmian zdaniem Pana(i) potrzeba dziś w polskiej szkole?;

2.    Co najbardziej charakteryzuje obecnych nauczycieli?;

3.    Co według Pana(i) znaczy, dobra szkoła?;

4.    Jakie role i zadania powinna według Pana(i) pełnić współczesna szkoła?;

5.    Co zdaniem Pana(i) jest główną przyczyną obecnej krytyki szkoły?

To, kiedy należy stosować pytania otwarte, zależy od wielu czynników, u- tym m.in. od poziomu wiedzy respondentów, którzy mają na nie udzielać odpowiedzi, od podjętej problematyki badawczej, poziomu wykształcenia respondentów, ich motywacji jak i innych czynników.

239