Pozytywizm leksykon literatury polskiej8

możność własnej interpretacji zdarzeń. Rezultatem su nowo Istotne elementy poetyki „flaubertowskiej": narracja z pozycji postaci, monolog wewnętrzny, nietypowość bohatera itd.

Sienkiewicz kontynuował Trylogię (do 1888 r.), po czym napisał dwie powieści współczesne: > Bez dogmatu o dekadentyzmie oraz „mieszczańską" Rodzinę Połanieckich. Zrażony gwałtowną krytyką powrócił do „eposu”, pisząc > Quo vadis (1896) i > Krzyżaków (1900).

Orzeszkowa po znakomitych powieściach realistycznych > Nad Niemnem (1887) i > Cham (1888) zajęła się problematyką dekadentyzmu, poświęcając mu kilka utworów (cykl nowelistyczny Melancholicy, powieść Dwa bieguny i inne). Złagodzenie > cenzury w 1905 r. przyniosło cykl > Gloria victis. poświęcony pamięci > powstania styczniowego.

Dopiero w tym okresie pojawiać się zaczęły zbiory nowel > Marii Konopnickiej, które swoim poziomem i klasą artystyczną dorównują najwybitniejszym osiągnięciom polskiej nowelistyki.

Około 1890 r. debiutować zaczęli moderniści - Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Stefan Żeromski, Gabriela Zapolska i inni. Po paru latach uwidoczniły się konflikty ze starszą generacją. Najważniejsze dzieła modernistów powstały około 1900 r.

Ale pozytywiści nie odeszli z literatury pokonani. Po 1895 r. Sienkiewicz napisał jeszcze kilka znakomitych dziel. Rok 1900, w którym triumfować zaczęła generacja Młodej Polski, byt rokiem jego jubileuszu obchodzonego przez cały naród; po paru latach przyszła jeszcze Nagroda Nobla. Pisali też Orzeszkowa i Prus. A co najważniejsze - pozytywiści mieli za sobą rzesze wiernych czytelników. Znaleźli kontynuatorów w osobach Żeromskiego, Władysława Reymonta i innych pisarzy korzystających z technik realistycznych, także w XX w.. Awangarda powstała w opozycji do realizmu, ale wyrosła na jej gruncie: w powieści „flaubertowskiej” pojawiły się niemal wszystkie formy i chwyty artystyczne, które będą typowe dla tego ruchu.

Wielcy pisarze epoki pozytywizmu nie doczekali się wolnej Polski, o której tak marzyli. Orzeszkowa i Konopnicka zmarły w 1910 r., Prus w 1912, Sienkiewicz w 1916.

piękno > estetyka

<

Placówka    '

> Powieść > Bolesława Prusa, drukowana w > „Wędrowcu” od 19 III 1885 do 20 V 1886 r. Tematycznie związana jest z problematyką wiejską, która niejednokrotnie pojawiała się już w utworach nowelistycznych Prusa, jak i innych pozytywistów (> wieś).

Akcja rozgrywa się w fikcyjnej miejscowości, sytuowanej w okolicy Nałęczowa, a więc w > Królestwie Polskim, a nie w zaborze pruskim, |ak wydaje się niektórym czytelnikom ze względu na kolonizację niemiecką. Owa kolonizacja jest głównym źródłem konfliktu między bohaterem powieści Ślimakiem a Niemcami, którzy usiłowali nakłonić go do sprzedaży gospodarki położonej pośrodku ich majątku. Naciski kolonistów wzrastały coraz mocniej, pomnażały się też nieszczęścia rodziny Ślimaków (powiększający się niedostatek i bieda, śpnierć kilku osób: synka Stasia, parobka Owczarza i żony Jagny, ponadto kradzież koni, spalenie domu), bohaterowie jednak uznawali sprzedaż „ziemi świętej” za zdradę Judaszową („Jak sprzedasz grunt - wykrzykiwała chora żona - nie przełkniesz Najświętszego Sakramentu, bo uwięźnie ci w gardle albo rozleje ci się krwią [...] Na kogo spojrzysz, rzucisz urok i spotka go nieszczęście..."). Ślimak więc trwał niezłomnie na swojgj „placówce”, wsparty przez wieś, ubogiego Żyda i księdza, wreszcie zmusił Niemców, uwikłanych w nieudane transakcje finansowe, do opuszczenia okolicy. Dzięki takiemu zakończeniu powieść stała się równie „krzepiąca" jak pisana w tym samym czasie Trylogia > Henryka Sienkiewicza.

A. Kamieński, Wywlókł się za nią Ślimak...

Placówka stanowi doskonale studium pouwtaszczeniowej społeczności wiejskiej, zobrazowanej na przykładzie jednej rodziny. Autor wszechstronnie ukazał mentalność chłopa, jego światopogląd, obyczajowość, tradycyjne wyobrażenie świata i ładu społecznego („jak pan jest po to, ażeby bawił się i rozkazywał, tak chłop jest po to, ażeby karmił innych i siebie”). Bohater wobec dworu byt nieufny, podejrzewał panów, że „okrutnie zmawiają się" na jego krzywdę. A dziedzic, podobnie jak jego żona i szwagierek (postać mocno skarykaturowana), mimo gestów przyjaźni wobec wsi i chęci zgodnego współżycia, nabierali wobec „sąsiadów” coraz większej pogardy i obojętności, by w końcu nie licząc się z ich interesem sprzedać majątek obcym. Ziemiaństwo, ukazane w symbolicznych scenach kuligu i tańca narodowego, podczas którego dokonuje się lekkomyślnie aktu sprzedaży, pozbawione jest wszelkich swoich dawnych wartości, wykazuje obojętność na losy kraju, marnotrawi majątek, staje się warstwą pasożytniczą.

Placówka w pełni realizuje normy > realizmu. Operuje > narracją obiektywną, typizacją > postaci, > determinizmem w konstruowaniu fabuty (wszyst-