Picture1 (2)

M t,

l*i/i .ir/cgimit jest tu ir^nhi przekory I <• ('hatelieni-lłmwmi, która mówi, że IośIi nu ukImi będący w stanie równowagi wywr/c się jakiś nacisk, lo równowa gn nkl.ulu przesunie się w kierunku przeciwdziałania temu naciskowi.

LIN.2. kilowce, metale alkaliczne

I itowce znajdują się w pierwszej grupie głównej układu okresowego; należą do nich: lit (Li), sód (Na), potas (K), rubid (Rb), cez (Cs) i frans (Fr), otrzymywany sztucznie. W związkach występują na +1 stopniu utlenienia. Są to lekkie metale, gwałtownie reagujące z wodą, wypierając z niej wodór. Reagują z niemetalami. Są silnymi czynnikami redukującymi, łatwo bowiem oddają elektron n\' Musi się je przechowywać w nafcie, izolując od tlenu i pary wodnej, ('echują się najniższymi elektroujemnościami, a także najniższymi np. potencjałami jonizacyjnymi. Wodorotlenki litowców, MeOH, są bardzo silnymi zasadami. Powstają w reakcji:

Me₃0 + H₂0 = 2 MeOH.

Otrzymuje się je na drodze elektrolizy ich stopionych soli. Z wodorem tworzą wodorki. Rubid, cez i frans są szczególnie aktywne chemicznie, nie znajdują jednak szerszego zastosowania. Cez metaliczny stosowany jest m.in. w fotokomórkach.

Lit

Lit jest stosowany jako dodatek do stopów glinu, cynku i magnezu, w celu zwiększenia twardości. Jego wodorki LiH oraz Li BIL (hydroboran) są stosowane w nowoczesnej syntezie organicznej jako środki redukujące selektywnie.

Sód

Sód występuje w' przyrodzie przede wszystkim jako chlorek sodu NaCI (sól kamienna). W Chile występuje w dużych ilościach jako NaNCL (azotan* saletra chilijska). Sód metaliczny jest stosowany w lampach sodowych. Chlorek sodu NaCI stanowi podstawowy surowiec do otrzymywania innych związków sodu, np. Na₂C0₃, NaHCCL. HC1, chloru CL. Wodorotlenek NaOII, otrzymywany w drodze elektrolizy wodnego roztworu NaCI, znajduje zastosowanie jako silna zasada, do wyrobu mydła, różnych barwników, otrzymywania celulozy itd. Tiosiarczan sodu Na₂S₂0₃ znajduje szerokie zastosowanie w jodometrii. Azotan sodu NaN0₃ stanow i cenny naw'óz azotowy, może też służyć do otrzymywania kwasu azotowego. Obojętny węglan sodu Na₂C0₃, otrzymywany z NaCI metodą amoniakalną, służy jako środek do otrzymywania szkła i mydła oraz jako odczynnik ana-

I

lityczny. Wodorowęglan sodu Nallt (>t stosowany jest w medycynie i w pi/c myślę spożywczym. Siarczan sodu NajSO* 10 11)0 to sól gluuberska Stosuje się ją w przemyśle szklarskim.

Potas    *

Potas występuje w różnych minerałach, w tym w sylwinie KOI Jest nk odzowny dla rozwoju roślin. Ważną rolę odgrywają tutaj nawozy potasowe Należą do nich KCI, KNO_s (saletra indyjska), karnalit KCI • MgCI.. ólł<>, kainit KCI • MgS0₄ • 3 I1₂0. Wodorotlenek potasu KOM, zbliżony właściwościami do NaOI l, służy do wyrobu miękkich, mazistych mydeł i różnych soli potasowych. Węglan potasu K₂CO-„ nazywany w praktyce potażem, slu/i do wyrobu miękkich mydeł i szkła potasowego.

1.18.3. Berylowce

Berylowce stanowią drugą grupę główną układu okresowego. Dawniej pici wiastki te nazywano metalami ziem alkalicznych. Występują w związkm li u.i stopniu utlenienia +2, rzadziej +1. Ich elektrony walencyjne mają notację // Należą tutaj beryl (Be), magnez (Mg), wapń (Ca), stront (Sr), bar (Ba), rad (Ku) Ich potencjały jonizacyjne są wyższe niż litowców. Najbardziej rozpows/a li nione w przyrodzie są związki magnezu i wapnia: oliwili (MgPe.)SiO,, taił

Mg^OHMSLAo), magnezyt MgCOj, dolomit CaCO? • MgCOj, kalcyl, ara;-......

CaCOj, anhydryt CaS0₄, gips CaSO_f • 2 H₂0, fosforyt Ca₃(P0₄).., apats Ca-,(P0₄)2 ■ CaCIF, fluoryt CaF₂. Reaktywność chemiczna berylowców w/.ia.i. z ich liczbą atomową. Związki Be, Sr, Ba i Ra mają mniejsze zastosowani! w praktyce, jeśli pominąć zastosowanie radu promieniotwórczego i soli bam wych w analizie chemicznej (woda barytowa, reakcje analityczne jonu ban Ba" ), w medycynie (BaS0₄) i w przemyśle papierniczym (biel litoponowa).

Magnez

Magnez metaliczny stosowany jest jako składnik lekkich stopów, takich ja elektron czy duraluminium. W tlenie i w dwutlenku węgla spala się gwałtowni do MgO, dając oślepiające światło (najlepiej do tego celu nadaje się wstążk magnezowa). Wodorotlenek magnezu Mg(OH)₃ jest słabą zasadą, dość trudu rozpuszczalną w wodzie. Stężony roztwór chlorku magnezu MgCf z tlenkici magnezu MgO daje twardniejącą masę, tzw. cement Sorela. Wodorowęglan mi gnezu Mg(HCO_:,)₂ występuje często w wodach rzek jako sól podnosząca ic twardość (przemijającą). Siarczan (VI) magnezu MgS0₄ • 7 H₂0 jest znali w praktyce jako sól gorzka.

4