PTDC0015 (2)

we wczesnym okresie rzymskim (np. T. Dąbrowska 1980, s. 46, 50; R. Wołągiewicz 1993, s. 43). Odmienność strefy wschodnioprzeworskiej wynika również z faktu, że niektóre typy naczyń pojawiły się tam z pewnym opóźnieniem (faza R_:) w stosunku do strefy zachodniej (Wielkopolska, Dolny Śląsk), ale były znacznie liczniejsze niż na zachodzie. Tak jest w wypadku dwustożkowatych waz na nóżkach, czy ostro profilowanych kubków i dzbanów z kanalikami w uchach (por. A. Niewęgłowski 1991, s. 93. 95).

Zróżnicowanie chronologiczne

Jak już w spomniano, ceramika ze względu na swoją zmienność, różnorodność i masowość stała się dla archeologów ważnym narzędziem datującym stanowiska, zwłaszcza te, gdzie nie ma innych zabytków określających chronologię (na przykład zapinek). Wiciu badaczy przestrzega jednocześnie przed przecenianiem roli ceramiki w badaniach nad chronologią (np. K. Godłowski 1977, s. 111). Zwracają oni uwagę, że niektóre zmiany w obrębie typów naczyń nie pokrywają się z istniejącymi między nimi różnicami chronologicznymi. Mimo tego sceptycyzmu, prawie każde kompleksowe opracowanie danego stanowiska, zwłaszcza tam gdzie występują duże serie ceramiki naczyniowej, zawiera próbę chronologicznego uporządkowania tego materiału. Wśród typologii stworzonych dla ceramiki kultury przeworskiej można wymienić: uniwcrsahią próbę klasyfikacji typologicznej ceramiki ręcznie lepionej przeprowadzoną dla potrzeb chronologii autorstwa T. Liany (1970); opracowania materiałów z pojedynczych stanowisk, na przykład z cmentarzysk w Karczewcu (T. Dąbrowska 1973b) i Kamieńczyku (T. Dąbrowska 1997) lub klasyfikacje oparte na zabytkach z. konkretnych regionów, na przykład Górnego Śląska (K. Godłowski 1977), którym nadano mimo lego charakter uniwersalny (np. K. Godłowski 1981).

We wczesnej i środkowej fazie późnego okresu przedrzymskiego za najbardziej charakterystyczne można uznać tak zwane naczynia odwrotnie gruszkowate oraz dwuuche garnki. Do typowych form tego okresu, zwłaszcza na Mazowszu, należą też bezuche lub jednouche naczynia wazowate z wyprofilowaną szyjką. Ucha mają często formę litery X. Krawędzie naczyń są ostro profilowane (facetowane). W późnej fazie późnego okresu rzymskiego zanika stopniowo ostre profilowanie krawędzi. W miejsce naczyń odwrotnie gruszkowatych i dwuuchych garnków wchodzą naczynia o baniastym, silnie wydętym brzuścu. Pospolite stają się też beczulkow ate kubki, dwustożkowate czarki i jajowate garnki z. nachyloną do wewnątrz krawędzią.

W fazie B, wczesnego okresu rzymskiego przeżywają się jeszcze formy z poprzedniego okresu. Zmieniają się jednak proporcje naczyń, a brzuśce stają się łagodnie zaokrąglone. W budowie naczynia istotnym elementem jest szyjka, często oddzielona od reszty listwą plastyczną. Wśród form garnkowych najpopularniejsze są kształty jajowate. Do nowo pojawiających się okazów należą czarki z zaokrąglonym dnem. zdobione czasem ornamentem rytych żłobków lub plastycznych listew, naśladujące charakterystyczne rzymskie miseczki szklane.

W' kolejnej fazie - B, - różnice w typach naczyń są wyraźniejsze. Dominującą formą stają się naczynia dwustożkowate. Są to najczęściej wazy jedno- lub trójuche. Ostre profilowanie naczyń to główny wyróżnik tej fazy. Cecha ta w łaściwa jest nie tylko wazom, ale również czarkom i miskom. Te ostatnie mają zaokrąglone lub wklęsłe dna. W zestawie garnków, obok egzemplarzy jajowatych, charakterystyczne są naczynia z dwustożkowatym załomem brzuśca oraz garnki o profilu esowatym. Te dwa ostatnie typy „wchodzą” do zestawu ceramiki typowej dla późnego okresu rzymskiego.

We wczesnej fazie późnego okresu rzymskiego (B_:/C,, C,) wazy i czarki przybierają najczęściej postać jedno- lub trójuchych naczyń na wysokich, pustych nóżkach. Wśród kubków zamiast egzemplarzy z zagiętą do środka krawędzią pojawiają się okazy ostro profilowane z odchylonym brzegiem. Typowe dla tego okresu są kubki i dzbany z przewierconym kanalikiem w uchu. Pospolite stają się garnki esowate.

W młodszej fazie późnego okresu rzymskiego (C_lb, C,) naczynia toczone wypierają stopniowo ręcznie lepioną ceramikę „stołową”. Wśród używanych wciąż czarek i mis charakterystyczne są egzemplarze profilowane - o dwustożkowatym lub zaokrąglonym brzuścu. W grupie ceramiki „kuchennej" pojawiają się wysokie garnki, tak zwane workowate. Inne mają postać szerokootworowych 182 naczyń o łagodnie lub ostro zaznaczonym załomie brzuśca. W końcowej fazie okresu późnorzymskiego