PTDC0084

283

"Struktura dzieła teatralnego") analizując możliwość odczytania zawartego w tekście teatralnego kształtu dramatu pisała wręcz:

Wycofajmy nawet rozróżnienie: tekst główny - tekst poboczny. Wszystko jest tekstem głównym i zasadniczym w dramacie,gdyż podobnie jak świat poetycki - i kształt teatralny wyraża się przez wszystko.

I

Nie są to jednak stanowiska przeciwstawne, gdyż każdemu z badaczy chodziło o coś innego. Ingarden pisał pracę z zakresu ontologii dramatu, chodziło mu o bytowy charakter tego, oo przedstawione w tekście dramatycznym. Sławińska natomiast formułowała motodologiczny postulat całościowego traktowania językowego kształtu utworu w analizie jego scenicznośoi, jego walorów teatralnych.

Obu tym stanowiskom przeciwny jest natomiast pogląd Zbigniewa Raszewskiego, który w pisanym z ortodoksyjnie teatralnego stanowiska studium "Partytura teatralna" uważa tekst poboczny za przejaw przerostu literackości w dramacie, a za jodyny skuteczny sposób wpływania przez autora na kształt inscenizacji uznaje "umiejętne kształtowanie treści ujawnionej w tekśoie głównym" (to ostatnie słowo ujmuje nawet w cudzysłów jako niby-ter-min) .

Bez względu na teoretyczne uogólnienia sprawa tekstu pobocznego musi znaleźć odpowiednie miejsce w analizie utworu dramatycznego, gdyż sama obecność, sposób ukształtowania, stosunek do wypowiedzi postaci i funkcje dodatkowe tych elementów tekstowych nie są obojętne dla odozytania dramatu, a mogą być także świadectwem istotnyoh procesów literackioh i teatralnyoh.

Najdawniejsze dramaty pozbawione były didaskaliów w najskromniejszej choćby, podstawowej formie wskazówek reżyserskich. Drobne uwagi inscenizacyjne, jakie spotykamy współcześnie w wydaniach dramatów antyoznyoh, pochodzą najczęściej od tłumacza i naukowego wydawcy i mają charakter zabiegów interpretacyjnych wobec miejsc niejasnych, niejednoznacznych, trudnych dla przeciętnego czytelnika. Są to więc w istocie objaśnienia filologiczne a nie rożyserskie. Postępował tak, na przykład, Stefan Srebrny w tłumaczeniach tragodii Aischylosa, a ostatnio Jerzy Łanow-slt.i w wydaniu dzieł Eurypidesa we własnym tłumaczeniu. Sam termin "didaskalia" miał też początkowo inne znaczenie: