s 102 103

ROZDZIAŁ 4

102

czej, oświatowej i opiekuńczej, a także wykonywanie szczegółowych zad,mu zawartych w statutach danych jednostek. Podstawowa wartość, jaka m > być realizowana przez powiązane ze sobą publiczne instytucje oświatowi to powszechność i równość dostępu do wykształcenia, wyrażona w art. /li ust. 4 Konstytucji RP. Instytucje niepubliczne, działające zgodnie z przepi sami prawa oświatowego, stwarzają możliwość szerszego wyboru z oferty edukacyjnej, opiekuńczej i wychowawczej.

Zakładanie i prowadzenie szkół oraz placówek oświatowych jako zadanie własne gminy

W wyniku zreformowania systemu oświaty prowadzenie i zakładanie wielu typów szkól i placówek oświatowych zostało przekazane gminom. Podsta wowe jednostki samorządu terytorialnego - gminy - zakładają i prowadzą publiczne przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazjalne. Przejęcie niemal całego szkolnictwa przez odpowiednie szczeble samorządu terytorialnego umożliwiło im prowadzenie własnej polityki edukacyjnej z uwzględnię niem lokalnych uwarunkowań w osiąganiu ustalonych w państwie ogól nych celów i zadań edukacyjnych¹. Zrealizowanie w naszym kraju po stulatu samorządności oświaty jest efektem uwzględnienia w organizacji i zarządzaniu systemem oświaty głównych zasad ustrojowych zakładających decentralizację i subsydiarność².

W 1990 r. reaktywowano w Polsce samorząd terytorialny na poziomic gminy. Stan ten istniał do 1 stycznia 1999 r., kiedy to został wprowadzony zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny. Jednostkami tego podziału są gminy, powiaty i województwa, dlatego też obecnie administracja pub liczna jest sprawowana głównie przez jednostki samorządu terytorialnego i administrację rządową.

Według art. 164 ust. 1 Konstytucji RP gmina stanowi podstawową jednostkę samorządu terytorialnego. Szerszą definicję gminy zawiera ustawa o samorządzie gminnym: „Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. Ilekroć w niniejszej ustawie jest mowa o gminie należy przez to rozumieć wspólnotę samorządową i odpowiednie terytorium”. Upodmiotowienie społeczności lokalnej jest zatem dokonywane przez państwo w celu realizacji jego zadań. „Współczesne związki samorządu terytorialnego mają rację bytu tylko wówczas, gdy państwo wkłada na nie obo-103

SYSTEM OŚWIATY

•    i/.ck realizacji jego zadań”¹⁸⁹. Wyodrębnienie samorządu terytorialne-> /. całości administracji publicznej było spowodowane uznaniem przez luwodawcę istnienia odrębnego, lokalnego interesu prawnego. Gminy, piezentując interesy lokalne, są samodzielne w granicach określonych

i * i iiwem¹⁹⁰. Jednym z podstawowych gwarantów samodzielności samorzą-■ In terytorialnego jest przyznanie mu osobowości prawnej. Treść i granice •« Imiotowości prawnej jednostek samorządu terytorialnego wyznacza obo-i,|/.ujący porządek prawny¹⁹¹. Punktem wyjścia są art. 165 ust. 1 Konstytu-, ji RP oraz art. 2 ust. 2 u.s.g. Regulacja konstytucyjna wyraźnie stanowi, że .jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługu-i im prawo własności i inne prawa majątkowe”. Podobne zasady dotyczą-.    | >oszczególnych jednostek samorządu można znaleźć w samorządowych

m lawach ustrojowych. Artykuł 2 ust. 2 u.s.g. stwierdza: „Gmina posiada ■ ubowość prawną”. W art. 2 ust. 2 u.s.p. napisano, że: „Powiat ma osobo-

•    isć prawną”. Artykuł 6 ust. 2 u.s.w. stanowi, iż: „Województwo ma oso-l-i «wość prawną”.

Konsekwencją przyznania jednostkom samorządu terytorialnego oso-i" iwości prawnej jest przyznanie im zdolności prawnej i zdolności do czyn-in iści prawnych, a więc zdolności posiadania własnych praw i obowiązków, n i przykład zarządzania mieniem, działania za pośrednictwem organów, i 11 uymi są w gminie wójt, burmistrz lub prezydent oraz rady gminy. Zgodnie i loktryną prawa administracyjnego osobowość prawna gminy jest prawnym v i azem jej samodzielności w wykonywaniu zadań publicznych w imieniu .Jasnym i na własną odpowiedzialność¹⁹².

Wykonywanie administracji następuje na zasadzie decentralizacji władzy publicznej, o czym stanowi też art. 15 ust. 1 Konstytucji RP: „Ustrój tery-i' aialny zapewnia decentralizację władzy publicznej”. Przez decentraliza-• |t, rozumie się najczęściej taki system organizacji administracji, w którym u gany niższe nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego łupnia¹⁹³. Decentralizacja w znaczeniu prawnym jest systemem, gdzie or-

^IH‘' Cytat za: Z. Niewiadomski, Samorząd terytorialny w warunkach współczesnego państwa .ipitalistycznego, Warszawa 1988, s. 26.

¹⁹⁰ Na temat samodzielności gminy zob. D. Kurzyna-Chmiel, Nadzór wojewody nad sani, ii/ądem terytorialnym..., s. 130, i podana tam literatura.

^11.1    Zob. A. Wiktorowska, Prawne determinanty samodzielności gminy, zagadnienia admi-ii\lracyjnoprawne, Warszawa 2002, i podana tam literatura.

^11.2    Zob. na przykład T. Rabska, Sądowa ochrona samodzielności gminy, Samorząd Tery-huialny 1991,z. 1-2; B. Adamiak, J. Borkowski, Instytucje prawne sądowej ochrony samodzielności gminy, Samorząd Terytorialny 1991, z. 1-2, s. 38-45.

¹⁹³ D. Kurzyna-Chmiel, Nadzór wojewody nad samorządem terytorialnym..., s. 124-125.

1

   S. Prażmowski, Biblioteczka reformy. Do samorządu terytorialnego, Warszawa 1998, s. 18.

2

   Zob. J. Gęsicki, Samorządowy> model oświaty, Warszawa 2001, s. 14.