Scan116 (2)

116 A. Facoetti i wsp.

a zaburzeniami czytania pojedynczych słów i nie-słów. Dodatkowo, zaburzone wykonywanie zadań, które angażują kanał wielkokomórkowy, wydaje się być głównie związane z fonologicznym rodzajem dysleksj i (np. Borsting i wsp., 1996; Cestnick i Coltheart, 1999; Talcott i wsp., 1998).

Zakłada się, że ścieżka fonologiczna opiera się na procesie rozbioru grafemów, czyli podziale ciągu grafemów na grafemy składowe (np. Cestnick i Colthart, 1999; Colthart i wsp., 2001). Wynika z tego, że proces fonologicznego przetwarzania w ramach ścieżki fonologicznej wymaga nie tylko odpowiednich umiejętności fonologicznych (takich jak przyporządkowanie grafemów fonemom czy krótkotrwałej pamięci fonologicznej), lecz także zaangażowania procesów wzrokowo-przestrzennych. Uważa się, że zogniskowana uwaga wzrokowo-przestrzenna jest, najprawdopodobniej, niezwykle ważna w trakcie rozbioru liter. Wiadomo jest, że zogniskowana uwaga przestrzenna nie tylko przyspiesza przetwarzanie wzrokowe, lecz także podwyższa jego czułość (tj. rozdzielczość przestrzenna) i ogranicza interferencje z bodźcami sąsiednimi (maskowanie przestrzenne i czasowe) (np. Braun, 2002; Carrasco i McElree, 2001). W związku z tym, uważamy za bardziej prawdopodobne, że u podłoża dysleksj i leży multimodalny deficyt a nie poj edynczy deficyt w zakresie przetwarzania wzrokowego lub słuchowego (np. Cestnick, 2001).

Zgodnie z tym założeniem, najważniejszym wynikiem niniejszego badania jest fakt, że badane dzieci z dysleksją, w porównaniu do dzieci czytających w normie, przejawiały spowolnione skupianie wzrokowej i słuchowej uwagi. Jest to także potwierdzenie multimodalnej teorii spowolnionego przełączania uwagi (Hari i Renvall, 2001). Można zatem sugerować, że uwaga osób ze specyficznymi zaburzeniami czytania jest rozproszona (np. Facoetti i wsp., 2000a), i wobec tego narażona na zakłócające wpływy bodźców czasowo-przestrzennych (np. Di Lollo i wsp., 1983; Geiger i Lettvin, 1999). „Rozproszona percepcja” w zakresie wzrokowej i słuchowej (a także dotykowej: patrz Grant i wsp., 1999) modalności, może powodować nieefektywne przetwarzanie bodźców w każdym zadaniu wymagającym precyzyjnej analizy informacji.

Uzyskany wynik dotyczący spowolnionego skupiania multimodalnej uwagi przez dzieci ze specyficznymi zaburzeniami czytania, w porównaniu do dzieci czytających na tym samym poziomie, może sugerować istnienie związku przyczynowego pomiędzy zaburzeniami uwagi przestrzennej a zaburzeniami czytania. Potwierdzeniem takiej zależności będzie wykazanie, że ćwiczenia w zakresie skupiania wzrokowej i słuchowej uwagi istotnie poprawią umiejętności w zakresie czytania. Pewne przesłanki na ten temat można odnaleźć w badaniach dotyczących terapii osób z dysleksją(np. Facoetti i wsp., 2003c; Geiger i Lettvin, 1999; Kujala i wsp., 2001).

Podsumowując, uważamy, że spowolnione multimodalne ogniskowanie uwagi u dzieci z dysleksj ą może powodować zakłócenia w wykształcaniu reprezentacji fonologicznych, niezbędnych w nauce czytania.

Jakie jest neurobiologiczne podłoże spowolnienia multimodalnego skupiania uwagi?

Uważa się, że podstawowym obszarem kontrolującym multimodalną uwagę przestrzenną jest tylna okolica ciemieniowa (np. Downar i wsp., 2000), do której docierają drogi kanału wielkokomórkowego. Istnieją dowody wskazujące na istnienie ponadmodalnej reprezentacji przestrzennej w tylnej korze ciemieniowej, gdzie następuje konwergencja wejść słuchowych i wzrokowych (np. Farah i wsp., 1989), jak również na występowanie w tym obszarze komórek cross-modalnych (np. Anderson i wsp.; 1995). Być może, tylna kora ciemieniowa bierze udział w selekcji przestrzennej, niezależnie od modalności, w oparciu o multimodalną mapę umożliwiającą ogniskowanie uwagi w obu modalnościach (np. Vidyasagar, 1999).

Zakłada się, że zmniejszenie informacji napływających z kanału wielkokomórkowego do drogi grzbietowej mogłoby spowodować obustronną dysfunkcję tylnej kory ciemieniowej. Wprawdzie Skottun (2000), w swym przeglądzie badań wrażliwości na kontrast dostarczył zarówno argumentów na poparcie, jak i na odrzucenie teorii wielko-komórkowej, jednakże zaburzenie kanału wielkokomórkowego może mieć wpływ na wyższe etapy przetwarzania wzrokowego, zachodzące w strukturach drogi grzbietowej i, w związku z tym, może powodować

²Wyróżnia się dwie zasadnicze drogi analizy informacji wzrokowej w mózgu: tzw. drogę grzbietową, biegnącą do kory ciemieniowej, związaną z opracowaniem informacji o położeniu bodźca (droga “gdzie”); oraz drogę brzuszną, biegnącą do struktur skroniowych, związaną z opracowaniem informacji o samym bodźcu (droga “co”) -przyp. red.