ScannedImage 26

(•

i

4. Arabia Descrta wg Ptolemeusza

■

5. Arabia Felis wg Ptolemeusza

At

*C

s

swój początek w Arabii Południowej. „Naczelnik karawany”, „naczelnik targu” figurują w napisach jako główni obywatele *°. W ciągu II i III w. n. e. ta pustynna metropolia stała się jednym z najbogatszych miast Bliskiego Wschodu.

Tadmur musiał być bardzo starą osadą, o której pod nazwą Tadmar z Amurru²¹ jest mowa w pewnej inskrypcji Tiglatpilesara I (około XI w. p. n. e.). Arabscy trubadurzy, będący pod wrażeuiem tych ruin, przypisywali ich pochodzenie dżinnom (złe i dobre duchy) i wierzyli, że one wybudowały ten zamek dla króla Salomona. Miejscowa tradycja zdaje się nie pamiętać, kiedy dokładnie Arabowie weszli w posiadanie Palmyry. Pierwsza autentyczna wzmianka o tym mieście pochodzi z czasu, gdy Marek Antoniusz w 42 -41 r. p. n. e. podjął daremną próbę przywłaszczenia sobie bogactw Palmyry. Najwcześniejsza inskrypcja w rodzimym języku pochodzi z r. 9 p. n. e. W tym czasie Palmyra była już ważnym ośrodkiem handlowym pomiędzy państwem rzymskim i partyjskim.

Miasto musiało wejść w orbitę rzymskiej polityki we wczesnym okresie cesarstwa, ponieważ znajdujemy dekrety odnoszące się do opłat celnych, wydane w r. 17 n. e. Za czasów Hadriana (117-138 n. e.) Palmyra i podległe jej miasta stały się wasalami Rzymu. W wyniku wizyty Hadriana w r. 130 miasto otrzymało nazwę Hadriana Palmyra. Septymiusz Sewer (193-211 n. e.) przekształcił Palmyrę i jej miasta w prowincjonalne miasta imperium. Na początku III w. Palmyra przyjęła status kolonii, lecz nawet wtedy musiała cieszyć się administracyjną niezależnością i jedynie nominalnie uznawała rzymskie zwierzchnictwo. Palmyreńczycy zaczęli nawet dodawać do swoich imion także imiona rzymskie. Rzymianie doceniali militarne znaczenie tego miasta, ponieważ przez nie przechodziła ich droga z Damaszku nad Eufrat.

Palmyra osiągnęła szczytowy okres rozwoju między r. 130 i 270 n. e. Z tego właśnie okresu pochodzi większość zabytków z napisami. Międzynarodowy handel Palmyry sięgał daleko na wschód aż po Chiny, a jako miasto, które powstało dzięki handlowi karawanowemu, stała się prawdziwą spadkobierczynią Petry.

ODAJNAT I ZENOBIA

Palmyreńczycy nie uważali się za wojowników aż do czasu, kiedy ich wódz Odajnat (Odenathus, po arabsku Udajna) wypędził z Syrii Szapura I, który w r. 260 wziął do niewoli cesarza Waleriana i podbił znaczną część Syrii. Odajnat ścigał Szapura do samych murów jego stolicy, Ktezyfonu (al-Mada’in). W przedłużającej się walce pomiędzy Rzymianami i Sasanidami, którzy nastąpili po Partach (226), wódz palmyreński stanął po stronie tych pierwszych i został mianowany w r. 262 dux Orientis, wicecesarzem nad Wschodem. Cesarz Gallienus obdarzył go zaszczytnym tytułem imperatora i uznał go władcą rzymskich

^M Cooke, 8. 274, 279.

¹¹ Luckenbill, t. I, §§ 287, 308. Hebrajski kronikarz (2 Ks. Kronik 8,4) i tłumacz grecki I Ks. Królewskiej 9,18 pomylił je z Tamar w Idumei zbudowanym przez Salomona. Por. Ezechiel 47,19; 48,28.

»- Dzieje Arabów 65