str15801 djvu

ŻYDOSTWO

CZY ISTNIEJE ŚWIATOPOGLĄD ŻYDOWSKI?

Żydowski pogląd na świat, w filozoficznem znaczeniu tego słowa, nie istnieje, mojem zdaniem. Wydaje mi się, że sprawy, które niemal wyłącznie dotykają żydostwo, to postawa moralna w życiu i stosunek moralny do życia. Wydaje mi się, że istotą judaizmu jest raczej całokształt żywotnej w narodzie żydowskim postawy wobec życia, aniżeli całokształt praw, zebranych w biblji i zinterpretowanych w talmudzie. Biblja i talmud są dla mnie jedynie najważniejszemi świadectwami panowania w dawnych czasach żydowskiego pojmowania życia.

Zdaje mi się, że istotę żydowskiego poglądu na życie stanowi uznanie prawa wszystkich stworzeń do życia, życie jednostki ma o tyle sens, o ile służy do upiększenia i uszlachetnienia bytu wszystkiego, co żyje. Życie jest święte, stanowi więc najwyższą wartość, od której uzależnia się wszelkie wartościowanie. Cześć dla życia ponadindywidu-alnego pociąga za sobą kult dla wszelkiej duchowości — jest to szczególnie charakterystyczna cecha tradycji żydowskiej.

Judaizm nie jest wiarą, żydowski Bóg jest tylko zaprzeczeniem przesądów, imaginaeyjnym wynikiem wyrugowania zabobonu. Judaizm jest też próbą ugruntowania prawa moralnego na bo-

142