skanowanie0039 (13)

| Duszność________

Definicja

Duszność ,|est subiektywnym odczuciem trudno-śol w oddychaniu. Duszność wysiłkowa występuje niemal U wszystkich ćhoryoh w stanach terminalnych; spoczynkową obserwuje się u ok. 30-50* chorych z zaawansowana, chorobą nowotworową (20-90% Chorych z rakiem oskrzela).

Mechanizmy

Fizjologia oddychania

Regulacja cyklu oddechowego odbywa się z udziałem ośrodków oddechowych w rdzeniu przedłużonym i ośrodka pneumotaltsycznego w moście. Ośrodki te otrzymują bodźce z ośrodkowych i obwodowych chemoreeaptorów, mechano-receptorów ? mięśni oddechowybh i ścięgien klatki piersiowej oniz z nerwu błędnego. Bodźce dochodzące do ośiViiik6w oddechowych są przekazywane i analizowano w ośrodkach korowych, stąd pojawia się świadomość potrzeby regulacji oddechów i emocjonalno odczuwanie oddydllanis. Emocje, szczególnie lok, mogą stać się czynnikami wywołującymi illnli) nasilającymi duszność.

Przyczyny duszności w chorobie nowotworowej

Najczęściej patogeneza duszności wiąże Się bezpośrednio r. nowotworem (obturacja dużych oskrzeli, wysięk w jamie opłucnej), ale może także wynikać z samego stanu ogólnego-chorego z zaawansowaną chorobą, współistnienia innych chorób lub powikłań leczenia onkologicznego (tab. 3.1). U większości chorych duszność jest spowodowana kilkoma przyczynami. Wśród nich lęk oraz obniżone maksymalne-olśpienie wdechowe, zależna od sil.y przepony i mięśni wdechowych, należą do niezależnych czynników skorelowanych z intensywnością duszności u chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową

Ocena

Podstawą diagnostyki duszności jest wywiad i badanie fizykalne. Często potrzebne jest wykonanie badać, dodnlltowych, takich Jak morfologia

Tabela 3.1. Przyayny duszności w chorobie nowotworowej

Związane z samą chorobą nowotworową	Związane z objawami niepożądanymi leków lub powikłaniami stosowanego leczenia
•    Niedrożność dużego oskrzela •    Nadeaenie płuca przez nowotwór •    IjimphungWs canjnomafosa •    Zablokowanie żyły głównej górnej •    Wfyslęk opiumowy •    Wysięk osierthlowy •    Wodobrzusze •    Wzdęcie brzucha •    Zespól paranowotworowy (kacheksja-anoreksja)	•    Resekcja płuca, zwłóknienie popromienne •    Popromienne zapalenie płuc •    Powikłania chemioterapii (zapalenie pluć. zwłóknienie. kardiomiopatla) - Progestageny (stymulacja wentylacji, zwiększona wrażliwość na COj)
Wynikające z wyniszczenia nowotworowego	Wynikające z chorób współistniejących
- Niedokrwistość •    Zatorowość płucna ■ Zapalenie płuc •    Osłabienie sHy mięśniowej •    Pól	•    Przewlekła obturacyjna choroba płuc •    Astma oskrzelowa •    Niewydolność serca •    Choroba neuronu mchowego •    lęk. depresja

krwi, gazometria, jonogram, zdjęcie rentgenowskie Klatki piersiowej, elektrokardiografii itp, Należy starać się określić przyczyny duszności, pamiętając, iż część z nich może być potencjalnie odwracalna.

W celu oceny i monitorowania intensywności duszności można użyć skali numerycznej (NRS), za której pomocą chory określa nasilenie duszności liczbą od 0 do 10 (O — brak duszności, 10 — duszność nie do wytrzymania). Należy zwrócić uwagę na całościowe obciążenie związane z występowaniem tego objawu. Pacjenci często mówią o przejściowych epizodach trudności w oddychaniu, trwających kilka czy kilkanaście minut, wywołanych przez wysiłek, wstawanie, mówienie, połączonych z uczuciem wyczerpania. Duszność ogranicza ak-_jjwnośćjżyciową i funkcjonowanie w ż.yciu społecznym (rodzinnym), a przez to prowadzi do złości lub depresji. Często także nasila lęk i poczucie zbliżania się śmierci.

Leczenie

Leczenie przyczynowe

Zawsze należy zdiagnozować mechanizmy odpowiedzialne za wystąpienie duszności. Należy szukać przyczyn odwracalnych i w każdym przypadku rozważyć możliwości stosowania swoistego leczenia przyczynowego (np. leczenie onkologiczne, leczenie zapalenia płuc, skurczu oskrzeli, zespołu Żyiy głównej górnej, wysięku opiucnowego lub niewydolności serca).

Ogólne postępowanie objawowe niefarmakologiczne

Podstawową „metodą” niefarmakologicznego ~X, k°^zeiua duszności jest dobra komunikacja z cho-\ ^rf^nt Duszność w bardzo silny sposób wiąże się

■.....^z lękiem, który może być wywołany poprzednimi

1 .jjjśJJtraeżyeiaaii i obserwacjami chorego (na przykład wspomnieniem bliskiej osoby, która umierała stenie duszności). Bardzo ważne jest zaufanie i'^ńs."^cłlor®8° do lekarza i całego personelu medycznego, f*||l, ^karz powinien być kompetentny zarówno ® '^8czeuiu duszności, Jak i mieć czas i chęć,

V^{ally w}yshichać chorego. Należy ocenić warunki v^§5,^Zewn®^trzne> ^w jakich chory przebywa. Czy pokój