0000011

J. Little w 1971 r. zaproponował, aby zamiast protezy tymczasowej gipsowej stosować rodzaj zaopatrzenia ochronnego, zarazem podpór-czego, zwanego protezą pneumatyczną. W latach późniejszych ukazały się doniesienia Kersteina, 0’Neila, Readheada, Steineberga i Baumgarte-na o praktycznym zastosowaniu tego typu zaopatrzenia.

Proteza pneumatyczna obejmuje kikut i wywiera równomierny kontrolowany nacisk na całą jego powierzchnię. Nie stwarza niebezpieczeństw uszkodzenia skóry. Jej adaptacja do zmian objętości kikuta jest niezmiernie łatwa. Ponadto prosta budowa i łatwość zastosowania w każdych warunkach przyspiesza znacznie zaopatrzenie pacjenta.

Jedną ze znacznych przeszkód w protezowaniu stanowi przykurcz w stawach amputowanej kończyny. W czasie amputacji naruszona zostaje równowaga mięśniowa. Kikut goleni, nie zabezpieczony po zabiegu operacyjnym, ustawia się zwykle w zgięciu w stawie kolanowym, a kikut uda w zgięciu w stawie biodrowym. Krótkie kikuty uda ustawiają

Ryc. 10. Błędy ułożenia kikuta po amputacji jako przyczyna powstawania przykurczów w stawie biodrowym i kolanowym wg Wilsona.

się ponadto w odwiedzeniu. Dłuższe pozostawanie w takiej pozycji przy braku ćwiczeń prowadzonych i ćwiczeń czynnych powoduje utrwalenie przykurczu. Tak więc dbałość o kikut nie może ograniczać się do zainteresowania gojeniem się rany pooperacyjnej, lecz wymaga przede wszystkim zwracania uwagi na odpowiednie ułożenie pacjenta w łóżku, zabezpieczania przed niekorzystnym ułożeniem kikuta oraz stosowania odpowiednich ćwiczeń. Okres pooperacyjny jest więc ważnym etapem usprawniania, decydującym nieraz o powodzeniu protezowania. Rycina 10 ilustruje najczęściej powtarzane błędy ułożenia pacjenta po amputacji kończyny dolnej. Należy ich bezwzględnie unikać, zwłaszcza jeżeli nie stosuje się opatrunku gipsowego lub protezy tymczasowej.

Dbałość o kikut nie kończy się z chwilą zaopatrzenia pacjenta w protezę. Wiemy, że skóra stanowi elastyczne pokrycie powierzchni ciała. Posiada ona zdolność wzmacniania się w miejscach szczególnie narażonych na ucisk (zgrubienie naskórka) oraz zdolność regeneracyjną, umożliwiającą gojenie się zranień. System gruczołów łojowych i potowych spełnia rolę ochronną dla jej powierzchni. Dzięki bogato rozwiniętej sieci naczyń krwionośnych skóra bierze udział w wymianie gazowej (oddychaniu) oraz termoregulacji. Posługiwanie się protezą, której lej ściśle obejmuje kikut, stwarza nienormalne warunki dla jego powłoki skórnej. Warunki mikroklimatu panujące w leju protezy stanowią połączenie nadmiaru ciepła, wilgoci oraz braku światła i powietrza, a ponadto kikut narażony jest na działanie czynników mechanicznych (tarcie, nacisk).

Dlatego też szczególnego znaczenia nabiera zachowanie należytej higieny kikuta. Podstawowym jej warunkiem jest utrzymanie czystości skóry kikuta. Zmywamy ją codziennie wieczorem po zdjęciu protezy. Do mycia używamy letniej wody oraz dobrego gatunkowo mydła. Spłukujemy następnie kikut zimną wodą i osuszamy ręcznikiem frotowym, unikając tarcia nim skóry. Nie używamy żadnych kremów ani maści, a jedynie talk lub zasypkę dziecięcą. Wodą z mydłem zmywamy również wnętrze leja drewnianego lub plastikowego i wycieramy do sucha czystą szmatką. Czynność tę wykonujemy również wieczorem. W ten sposób nie pozwalamy, aby pot nagromadzony w ciągu dnia przysychał do ścian wnętrza leja i unikamy nakładania protezy z resztkami wilgoci po umyciu leja. W wypadku gdy pacjent używa pończoch kikutowych, powinien zwracać baczną uwagę na dokładność ich zakładania oraz utrzymanie czystości. Pończoszki wełniane należy prać codziennie w ciepłej wodzie z mydłem, lekko wygniatając. Suszyć je należy na specjalnych prawidełkach lub rozłożone na ręczniku frotowym. Bezwzględnie należy unikać wkładania protezy na bieliznę, która, tworząc fałdy w leju, może być przyczyną ucisku i otarć. Lej dostosowany do obwodów kikuta nie mieści w sobie kikuta owiniętego bielizną.

W przypadku drobnych otarć, powstających przy niedokładnym założeniu pończoszki lub na skutek usterek w dopasowaniu protezy, należy

23