10484 skanuj0015 (78)

•iedzę na temat świata fizycznego i społecznego. W tym czasie kształtuje się pod-smwowa reprezentacja świata przedmiotów fizycznych (naiwna fizyka i mechani-ka), a więc wiedza o przedmiotach (np. że spadają, są twarde lub miękkie, ciepłe kmne itd.), która doskonali się w toku aktywnego eksperymentowania z przed-Botami. Wtedy również, zdaniem J. Astington (1993), rozpoczyna się proces ■bywania umysłu (discovery of the mind). Odkrycie to następuje stopniowo, ijego pierwszymi przejawami są: społeczny uśmiech (3. miesiąc życia), różnico-Banie ekspresji podstawowych emocji (5. miesiąc życia), lęk społeczny (7.-8. ■esiąc życia), zabawy „daj - masz” (gamę of give and take) (9. miesiąc życia), llóre stają się podstawą intencjonalnej komunikacji. Komunikowanie się dziecka ^ferosłymi sprawia, że zaczyna ono rozumieć, iż ludzie są istotami myślącymi

i    czującymi. Odkrycie to pozwala dziecku pojąć, że ludzie różnią się od przedmio-dw, co stanowi zalążek dziecięcej teorii umysłu (ćhild’s theory of mind), czyli ■gmentu dziecięcej reprezentacji świata, która dotyczy stanów psychicznych ■mych osób.

^mPrzedwerbalne formy komunikacji

^Blziecko jeszcze przez urodzeniem zapoznaje się ze światem dźwięków. Po uro-jpp.nin rozpoznaje głos matki i potrafi odróżnić go od głosu innej kobiety. Wiele ■teresujących danych na temat umiejętności różnicowania przez małe dziecko Kfięków mowy ludzkiej przyniosły badania psycholingwistyczne. Okazało się, że jć w 1. miesiącu dziecko różnicuje dwa syntetyczne dźwięki mowy, które różnią ^Koczątkową spółgłoską, np. p - b, a różnicowanie to jest kategoryczne, podobne ^Bżnicowania przez dorosłych (Eimas i in., 1971). Wydaje się zatem, że dzieci mają i,wbudowaną” zdolność do różnicowania dźwięków mowy ludzkiej lub, że jprr-ą się jej bardzo szybko. Z kolei eksperymenty z różnicowaniem dźwięków cha-mjtfiystycznych dla języków nieznanych dziecku w wieku 1. miesiąca (Trehub, J976) oraz 6 i 8 miesięcy (Werker, Tees, 1984) pokazują, że zdolność ta jest wro-żzona i wyraźnie zmniejsza się między 10. a 12. miesiącem. Ten ostatni wynik ^mazywałby, że doświadczenie językowe prowadzi do spadku zdolności różnico-Rmnia kategorii, które nie funkcjonują w języku używanym przez dane dziecko. Rjyaża się, że dziecko jest wrażliwe na ludzki głos; już trzydniowe niemowlęta ^mi)żniąją głos swojej matki od głosów innych matek, co jest związane z kontakto-Bniem się dziecka z pewnymi charakterystykami głosu matki przed narodzeniem. Bzę tę wspierają stwierdzenia S. De Casper i M. Spence (1986), że noworodki pre-iaują te akustyczne cechy strumienia wypowiedzi, które występowały w wypowie-■oach ich matek w okresie ciąży.

■W ciągu pierwszych 3-4 miesięcy życia dziecka większość kontaktów z matką msformę interakcji twarzą w twarz i występuje w czasie karmienia, czynności pie-Bnacyjnych i zabawy. Te pierwsze interakcje mają znaczenie zarówno dla rozwo-

ii    systemu komunikowania się między matką a dzieckiem, jak i dla powstawania ■bego przywiązania.

L Do komunikowania się z otoczeniem małe dziecko wykorzystuje zachowania ipewerbalne, używając takich środków jak: płacz, spojrzenia, ruchy ciała, gesty,

61