11167 IMAG0927

150 Rozdział 8. Techniki zapfen inności nauczycielskich w klasie

(a) Kieruje uwagę nauczyciela na to, co rzeczywiście mówi do uczniów .co uczniowie mówią do niego. Wszystko inne, co dzieje się w klasie, me jest

w tym przypadku uwzględniane.

(b) Pozwala nauczycielowi na koncentrację uwagi tylko na jednym wybranym aspekcie swoich zachowań. Ułatwia to przeprowadzenie zmiany i skłania do dalszych zmian.

(c) Daje obiektywny, nie oparty na interpretacjach opis zachowań nauczyciela, opis, który może być analizowany po zakończeniu lekcji. „Na żywo” w klasie wypowiedzi nauczyciela następują szybko, jedna za drugą i zapomina się je, zanim można zastanowić się nad efektami, jakie

wywołały.

Jeśli nie stosuje się nagrywania, to obserwatorowi czasem trudno zdążyć z zapisywaniem tego, co się mówi. Jedno nagranie wszystkiego, co jest powiedziane, daje materiał dla kilku selektywnych zapisów wypowiedzi, które mogą dotyczyć na przykład pytań zadawnych przez nauczyciela, nauczycielskich poleceń czy odpowiedzi udzielanych przez nauczyciela.

Ćwiczenie 8.1

Na podstawie nagrania swojej lekcji polegającej na dyskutowaniu z uczniami wypisz i zanalizuj pytania, jakie zadawałeś.

Zdarza się, że nauczyciel wypowiada przeciętnie dwa pytania w ciągu każdej minuty półgodzinnej dyskusji (Schreiber, 1967). Z reguły tylko mała część z nich jest zaplanowana. Wielu nauczycieli nigdy nie miało okazji przesłuchać i analizować systematycznie pytań zadawanych przez siebie w klasie.

Zbieranie danych

Na podstawie nagrania dyskusji ze swoją klasą wypisz dosłownie wszystkie pytania, jakie zadałeś. Otrzymane dane pozwolą ci na porównanie między „tym, o co chciałeś spytać”, a „tym, o co pytałeś”. Jeśli zajęłoby zbyt dużo czasu wypisanie wszystkich pytań, zastosuj próbki czasowe lekcji, na przykład pierwsze 5 minut, 5 minut w środku lekcji, potem 5 minut na końcu.

Analiza danych

Oto pytania przydatne przy analizie pytań, jakie zadałeś:

(a) Jaki był poziom kognitywny pytań? Czy były to pytania o fakty, pytania wymagające wyższego poziomu myślenia, czy jedne i drugie (zob. rozdz. 4. s. 50)?

tb) Czy daje się zauważyć jakaś szczególna wspólna cecha pytań, na przykład wymaganie jednorazowej odpowiedzi?

(_C) Jak często stosujesz pytania zaczynające się od Co lub Czy myślisz, że :

(d)    Jaki był związek między celami lekcji a zadawanymi pytaniami?

(e)    Czy słowa, jakimi się posługiwałeś, były dostosowane do poziomu zdolności językowych uczniów?

rt) Czy były używane pytania ułatwiające odpowiadanie? (zob. rozdz. 5 s. 65)

(g) Czy unikałeś pytań będących w istocie kilkoma pytaniami połączonymi w jedno? Stosując selektywny zapis dosłownych wypowiedzi, łatwo zauważysz, czy zdarza ci się zadawanie kilku pytań „pod rząd" bez dania uczniowi możliwości odpowiedzenia. Czasami stosuje się powtórzenia lekko zmodyfikowanej wersji pierwotnego pytania — jest to działanie, które oducza ucznia uważnego słuchania i dlatego należy go unikać. Gdy zastosujesz kilka wersji tego samego pytania, zanim wybierzesz sformułowanie, na jakie chciałbyś dostać odpowiedź, uczeń może się pomylić. Jeśli stosujesz często zbyt rozbudowane pytania, to lepiej nie wymyślaj pytań „na gorąco", ale postaraj się przygotować je wcześniej. Rezultaty przeprowadzonej analizy mogą dać ci informacje przydatne do zmodyfikowania stylu stawiania pytań.

Ćwiczenie 8.2

Na podstawie nagrania prowadzonej' przez ciebie lekcji polegającej na dyskutowaniu z uczniami wypisz i zanalizuj odpowiedzi, jakich udzielałeś uczniom.

Odpowiedzi lub informacje zwrotne, jakie nauczyciel daje uczniom, mają wpływ na proces uczenia się. Wszyscy potrzebujemy informacji zwrotnych, gdy robimy coś, co jest wyrazem świeżo nabytej umiejętności. Pochwala czy uwagi negatywne, które są formą sprzężenia zwrotnego, także wpływają na zachowanie, a szczególnie na motywację do uczenia się.

Badania wykazują, że odpowiedzi stosowane przez nauczycieli są do siebie dosyć podobne i regularnie występuje tylko kilka rodzajów odpowiedzi. Zahorik (1967) i Flanders (1971) wykryli, że najpowszechniejsza forma udzielania informacji zwrotnej uczniom to po prostu powtórzenie uczniowskiej odpowiedzi na pytanie. Rosenshine i Furst (1971), dokonując przeglądu badań na temat nauczycielskich sposobów krytykowania, wykazali, że nauczyciele bardzo mocno i często krytykujący zwykle prowadzili klasy, które w większości; przedmiotów osiągały wyniki gorsze niż inne zespoły.

Zbieranie danych

Na podstawie nagrania dyskusji z klasą wypisz dosłownie wszystkie swoje wypowiedzi będące reakcjami na odpowiedz udzieloną przez ucznia lub na jego