12596 Re exposure of DSC03358

Wielką rolę odgrywa! w tej epoce historyczny relief, w którym obowiązywała zasada, iż postać cesarza była przedstawiona w centrum sceny frontalnie lub w ujęciu trzech czwartych, nigdy zaś z profilu. Schemat historycznego reliefu powstał jui za Flawiuszów, a rozwinął się w pełni za Antoninów. Znane są liczne reliefy z czasów Marka Aureliusza, w tym 8 wmurowanych w łuk Konstantyna, umieszczonych nad medalionami Hadriana. Rozwinął się zwłaszcza relief w stylu kontynuacyjnąj narracji, którego nąjbardziąj sławnymi przykładami są płasko-rzeźby z kolumny Trąjana (przedstawiające wojnę z Dakami) i z kolumny Marka Aureliusza (obrazujące Wojny markomańskie).

Piękne płaskorzeźby umieszczano również na wielu sarkofagach, gdzie przeważała tematyka mitologiczna. Malarstwo z okresu początków cesarstwa jest nam lepiej znane dzięki wspaniałym zabytkom z Pompejów (do 79 r. n.e.).

2, Przemiany retigijne. Rozwój kultów wschodnich

Okres pryncypatu, a zwłaszcza II w., przyniósł bardzo duże zmiany w wierzeniach religijnych. Charakterystyczne dla tej epoki jest szukanie pogłębionego stosunku do bóstwa. Potrzebom tym wychodziły naprzeciw synkretyczne kulty wschodnie, które przeszły już głębokie przeobrażenia w kręgu kultury hellenistyczną) (por.: Grecjo;Notoe zjawiska w religii hellenistyczną). Tak więc możemy tylko umownie określać pewną grupę koltów mianem .egipskich" lub „syryjskich", odeszły one już daleko od swych pierwowzorów. Wielką popularność zapewniały tym rellgłosn misteria.

Zawiodły w pewnym stopniu zamierzenia religijne Augusta, który starał się tylko odrodzić stare kulty rzymskie łącząc je z podstawami religii greckiej, a wrogo odnosił się do wszelkich wierzeń wschodnich. Również za rządów Tyberiusza wydano wiele zakazów, dotyczących wschodnich religii, szczególnie prześladowany był kult Irydy i inne egipskie wierzenia. Już jednak Kaligula zapewnił Izydzie oficjalne uznanie budując dla niej świątynię na Polu Marsowym.

Okres wczesnego cesarstwa, zwłaszcza wiek II, przynosi znaczne ożywienie uczuć religijnych, potrzebę opieki ze strony bóstwa, które mogłoby swym wyznawcom zapewnić zbawienie w życiu pozagrobowym. To społeczne zapotrzebowanie powodowało szerokie rozpowszechnienie kultów wschodnich o charakterze synkretycznym. Popularność egipskich wierzeń, głównie Izydy i Sera pisa (były to dwie odrębne religie), wiąże się z ich tąjemnkzością, rozwinięciem wiary w życie pozagrobowe, ideą śmierci i zmartwychwstania, którą wyrażał w kulcie Izydy mit o wskrzeszeniu Ozyrysa. Kult ów działał bardzo silnie na wyobraźnię ludzi, którzy w czasie misteriów ku czci Izydy opłakiwali śmierć Ozyrysa i radowali się jego zmartwychwstaniem.

Religia ta wymagała różnych obrzędów oczyszczających jak np. kąpiel w Tybrze nawet podczas zimy, które miały zapewnić wtajemniczonym uwolnienie od grzechów. Rytuał kultu Izydy zachował w Rzymie wiele egipskich cech z czasów

Scena walki z sarkofagu Ludorin (Rzym. Mucmub Narodowa)

Ptolemeuszów. Wielkim autorytetem cieszyli się zawodowi kapłani Izydy. którzy z ogolonymi głowami, odziani w śnieżnobiałe lniane szaty, codziennie odprawiali nabożeństwa na cześć swej bogini. Znaczenie kultu Izydy w życiu rzymskim w II w. n.e. można poznać dzięki opisanym przez Apulejuaca w Metamorfozach przygodom Lucjusza, który został wtajemniczony w misteria Izydy, a następnie Ozyrysa. Apulejusz opisał również wspaniale procesje, odbywające się ku czci Izydy, którą wyobrażano z pełnią przepychu. Kult ten zyskiwał coraz więcej wyznawców w państwie rzymskim, sama Izyda stała się w Rzymie synkretycznym uosobieniem sił macierzyńskich i opiekuńczych, głównym bóstwem kobiecym. Była często identyfikowana z wielu popularnymi boginiami świata rzymskiego i greckiego jako najważniejsza bogini, łącząca w sobie cechy innych żeńskich bóstw.

Podobnie atrakcyjny dla szerokich mas ludności był kult Kybele, ftygijskiej Wielkiej Macierzy. Formalnie istniał on w Rzymie od czasów U wojny punickięj, ale nie miał publicznego charakteru. Wielką popularność zyskał dopiero w epoce cesarstwa. Od czasów Klaudiusza, który zezwolił na publiczne formy tego kultu, na wiosnę każdego roku przez 13 dni odbywały się uroczystości ku czci Wielkięj Macierzy, przedstawiano wtedy dramat okaleczenia się Attysa, ukochanego Kybele, jego śmierć i wskrzeszenie. Huczne obrzędy, pełne egzaltacji i ekstazy, miały typowo wschodni charakter. Od czasu Antonina Piusa kult Kybele został jeszcze uświetniony obrządkiem zwanym taurobałium, którego celem było prawdopodobnie oczyszczenie człowieka z grzechu, zapewnienie mu zbawienia. Tau-robolium polegało na skrupianiu krwią ofiarną byka, która spływała na człowieka stojącego w rowie poniżej zabijanego zwierzęcia. Obrzędy inicjacji (wtąjemni-

557