13275 P1240371

112

podwójnie krsjiowstej). 0 lim ostatnio wymion i ono przód «ni o ty    dotowano

aą no polny V EB. o tyło w zbiorzo przypi sywanym .grunlo" nadbałtyckiej dostrzega się ■•ln. wytwory wyminie późniejsze (HaC)    Chronologio ano

podstawy podziału, nloprocyzyjno w oonoio formalno-logieznym, rodzą i tutaj powno sestrze>enla. Pomijając ton fakt naloty podkreślić, i# analizy kartograficzna przeprowadzone przez Sprockhoffa są rzotoino w warstwie czysto materiałowej,a orobno niedopowiedzenie (np. w wypadicu bransolet taśmowetjoa ortu mieczów a głowicą antenową^ chodzi o saalfgl zwarta) mla pocwalają lea obecnej wartości.Co Innego,gdy sięgniemy do niektórych interpretacji gonetyczno-aflllacyjnych, wywodzonych przez tegoż autora,a tlono* ar ycn siiaio w kilku Istotny oh punktach przez J. KootrzeWokie-sumując, badacz ton zarzuca Sprockhoffowj dość dowolno odnoazonlo ma-tor lal ów pomorskich do kontekstu ościennego (np. olonklo naszyjniki żłob-kowane czy naszyjniki za lenno kierunkowo ostro skręcane nie są lokalnymi ty-parni pomorskimi,lwuz.ogólnołużyckimi"j bransolety złota o pieczą tkowatyeb kor cacn cechuje nader szeroka dyspersja pólnocno-środkowoeurope Jska).dzięki czemu ocena specyfiki Pomorza w dziedzinie metalurgii Jest poniekąd przesadna. ¥ reasumpcji powiedzmy• le prahlstor 1 ograf 1 a polaka (w tym wyniki naszych nadać szczegółowych) potwierdza istnienie wyraźnej rubieży proliferacji fora wialu brązów, układającej się wzdłuż linii głównego wododziału pomorskiego. Próbą komentarza ogólnokulturowego cego zjawiska w zespole pokrewnych podejmiesy niżej.

Przedstawione dyslokacje 1 rosgranlozenla materiałowe przystają tylko

sensu lato do najnowszych propozycji podziałów regionalnych kultury łu-

327

yckiej na Pomorzu w młodszej epoce brązu . Nie ma uzasadnienia w inwentarzu metalowym zwłaszcza graniczna funkcja rejonu Wieprzy (zbytnia przesunięcie na wschód), w którym na dodatek szerokość pasaa osadnictwa miałaby alf rzakono raptownie redukować do samego pobrzeźa Bałtyku. Zasięg wyodrębnionych grup zachodniopomorskiej 1 kaszubskiej    (wachodnlopomor-

aklej) opiera się prawdopodobnie na zaiennośol morfologiczno-stylistycznej ceramiki, co można tylko doanleaywać wobec braku konkretnych studiów kom* parm ty stycznych. Identyczność obrazu w IV 1 V EB zdaje się zgoła błędna w świetle różnorodnych przesłanek mówiących o przemianach kulturowych społeczeństw pomorskich, znajdujących również wyraz w prze sunięć lach prse-etmemayeh.Omobiśele powątpiewam w możliwość traktowania obu grup teryto-rlnlfl/oh Już w IV EB Jako Jednakowych meabrae dirisionia dlatego, żo loh alf żar gatunkowy Jaat zupełni# nieporównywalny (supremacja Nad odrze polsko--niemieckiego). Względna równoważność staj o się faktom dopiero w V EB

>2*

323

326

>27

Ipreekleff 1936s, s. 128. f • g e I W5rt», aepe MB (typ XXIII). Keetsseweki W, e. 135-136.

Pruuurl. 1779. •. 7*>Ł rjfo. 36,    («_w). Por. Ukt.

•    O.. 150 Sęaspe 2 (powiędły grypami strefa aoekuaooy ?)|

(powstanie grap - schyłek 1X1 0 - peesątek IV ss>.

0 e d 1    1975#,

1960, s. 76,    83

Uląkł dynaaiointBU awansowi Pomorza Wschodniego, będącego co prawda od •orfiku III EB w orbicie wpływów kultury łużyckiej, wszak pozostającego jeszcze długo peryferią kulturową •

Wytwórcze centra pomorskie znajdowały zbyt dla swych produktów bądź naśladowcze zainteresowanie ich formą w krainach sąsiadujących. Dotyczy to zarówno form stricte własnych. Jak zapożyczonych z zeynątrz. W dorze-otoch środkowej Odry oraz dolnej 1 środkowej Warty tudzież Noteci odnaleźć aoina wiele odpowiednich śwladectw^²^, przede wszystkim ozdób⁵⁵⁰. Ne torea tutejszy oh grup kultury łużyckiej*    zachód n i ow i e 1 kop ol sko-1 ubu sklej

(braadenburako-lubuekiej) 1 wschodni ©wielkopolskiej⁵^¹ zdają się one do-olereó głównie z Pomorze Zachodniego ze pośrednictwem wymienionych arterii wodnych. Z zachodnim kierunkiem napływu (od dolnej Odry) wiązałbym również znaleziska po prawej stronie Noteci, zlokalizowane w pasie o nie rozpozna-

gej dotąd przynależności grupowo-regionalnej, choć zgodnie zaliczanym domeny kultury łużyckiej nawet przez starszą literaturą niemiecką⁵⁵ .

do V

tys układzie warto podkreślić domniemaną rolą Drawy 1 Gwdy Jako dogodnych szlaków forsowania potężnej bariery baglenno-puszczać sklej, wypełniającej Predollną, funkcjonujących raozej intensywniej po osi S-N (od Noteci na północ) niż odwrotnie. Nie inaczej widziałbym sposób zaopatrywania Pałuk 1 Kujaw (w górą Noteci) w brązy pomorskie nawet w przypadku, gdy rozpoznajemy w nich prawdopodobne wytwory pracowni kaszubskich.‘Bezpośredniej łączności wymiennej z Pomorzem Wschodnim w omawianym wzglądzie (ozy tylko ?) przeczy zupełna pustka na obszarze Krajny, a komunlkacyjność kulturowe |wiały na odcinku kolano - delta nie ma potwierdzenia źródłowego. Ostat-| nią kwestią interesująco Ilustruje charakterystyczna dyspersja mleczy w głowicą antenową, konkretnie grup typologicznych tejże broni, produkowanej i v niemałym prawdopodobnie odsetku (licząc w skali całych ziem    polski oh)

właśnie w północnej partii Pomorza. Miecze ze skupiska w okolicy kolana Vlsły konwenlują formę z okazami połudnlowopolsklml, a Jedne 1 drugie rema z zakarpacklml, wywodzącymi się z italskiego typu Tarąuinia^⁵ . Żadną siarą nie nożna Ich odnieść do najbliższych geograficznie, to znaczy po-•orskicb, warsztatów platnerakloh. Ogólny obraz kontaktów zmienia    slą

gruntownie w HaD, kiedy na skutek żywo dyskutowanych, do dziś kontrowersyjnych wewnętrznych przeobrażeń w społeczności wschoduiopomorskleJ dochodzi do „skolonizowania¹¹ Krajny, po domyślnym przełamaniu bariery ekologicznej (realnej lub świadomościowej) Pra-Borów Tucholskich. W dziedzinie

126

Ze rozpadem *ewnftrznoj struktury kultury łużyokiej na Pomorzu, nie woseś— ■lej sli m V EB, opowiadają alf K. G odlowski J J.K, Kos Łowskl

(W6, e. 7J).

^ Bzafraśsk i 1955, pncsirn,

³³⁰    Prahietorla 1979, s. 87.

³³¹    Prehistoria 1979, ryc. 36, Vł (mapy>| 0 • d 1    1975a, mapa 2,

Sorookhoff 1956, fc. I, a, 282.

P o z a 1    1979b, a. 65 (grupa trsaeia), napa II B.