14370 skanuj0050

•2    4 K**f0hr#itn* i pomiar

wagowej). Na poziomic tym dopuszczalne są wszystkie operacje matematyczne. gdyż dopiero tu występujące wyrażenia cyfrowe mają charakter liczb. W węższym rozumieniu pomiar jest identyfikowany tylko z tym. najwyższym jego poziomem. W naukach społecznych poziom ten występuje bardzo rzadko. Najczęściej stosow any jest pomiar na poziomie nominalnym i porządkowym.

Na przykład płace mierzymy im »kali ilui azowej Płaca 50 000 zl jest dwa razy- większa niż płaca 25 000 zl (występuje naturalne 0. czyli praca bez wynagrodzenia). ale nic możemy pow icd/ieć. Ze obiekt o temperaturze 50°C jest dwa razy cieplejs/y od obiektu o temperaturze 25 C (w skali Celsjusza nie ma naturalnego zera). Skala ilorazowa musi zawierał naturalne zero. Odróżnienie ■kall przedziałowej od skali iluraAruej nie zawsze jest łatwe¹⁴.

Pow staje pytanie, co pow inno się (co można) mierzyć w badaniu stosunków międzynarodowych. Czy mierzyć i co mierzyć, zależy głównie od kierunku (szkoły). Nuturulną niejako skłonność do szerokiego wykorzystywania pomiarów' wykazują przedstawiciele szkoły scjentystycznej i behuwióraIneJ. Ujęcia ilościowe są bardzo przydatne w przygotowywaniu różnych rekomendacji i analiz decyzyjnych. Ich rola jest z reguły pomocnicza, ale niezwykła ważna.

Sądzę, /i me należy skupiać nadmiernej uwagi na poszukiwaniu wysokiej dokładności pomiurów przez stosowanie wyrafinowanych technik i modeli bu dawczych. Nic negując tej Ibmiy postępowania, chciałbym położyć nacisk na obiekty wizację metod i wyników. Można to osiągnąć, łącząc wysiłki nauk ekonomicznych. politycznych i wojskowych, wykorzystując w tym celu doświadczenia histoiycznc. praktykę polityczną oraz metody sformalizowane i intuicyjne W lak skomplikowanej i niejednorodnej materii jedynie wielkość i różnorodność podejść badawczych, wzajemne porównania i krytyka mogą przynieść: obiecujące wyniki. O dużym znaczeniu pomiarów i ich wyników dla polityki bezpieczeństwa narodowego św uidczą następujące tezy:

•    w przypadku dużego rozpeus/ema sił stabilny lad międzynarodowy należy budować na przybliżonej równowadze sił (potęg, potencjałów); «

*    tozpad systemu zasadniczo dwubiegunowego i wyłanianie się (przy dużych zakłóceniach) systemu wiclobicguiiowego. uważanego za konfliktogenny. niestabilny, o zmiennych koalicjach, wzmaga zapotrzebowanie na głębokie analizy kategorii potęgi państw w celu wsparcia własnej polityki obronnej i dostarczenia dodatkowych środków do prowadzenia gry dyplomatycznej;

/\ l> Ai/cl. i*—<>*••*“ o* •;< a. li    — »»■- n.;». .

>i~«K putcncjilw clckuy    Pr/w    Jmtga ptmkru pata ro/uraMBp

pracę, jaką mart wykonać aly pola. aby ladanrt jcdacpo katanka pnaiaM • tarpi paafcai 4o punktu wukutoma odhfkaeo. t> takiego, w którym alty poła Knmmm *1 w" W t)ektn>-icthiiK* mc mirr/) m« Jadaak m*** ich*. lec* nttntca p.armjał6aK tayfc «*** u. /adowaląM* ata akalą MMcrwalową

Pomtar w badaniu... 93

• analizy i pomiary* kategorii potęgi mogą być również źródłem wysoce obiektywnych danych na temat charakteru prowadzonej polityki, w tym zwłas/c/a polityki bezpieczeństwa (w aspekcie międzynarodowym i wewnętrznym).

4.1.4. Przedmiot poniićtiu A u<a«Jdiiiu sloauiiKOw międzynarodowych

Pr/cdmiotcm pomiaru nie jest osoba, rzecz. *un czy zdarzenie, lecz cechy wymienionych kategorii. Cechą danej rzeczy jest ..to, co przysługuje przedmiotowi; to. co orzeka się o przedmiocie, odpowiadając na pytanie, jaki on jest”¹*. Innymi słowy, cechą danej rzeczy jest szczególne w rażenie. jakie ta rzecz wywołuje w porównaniu z innymi takimi samymi rzeczami.

Cechy dzieli się na jakościowe i ilościowe: dodatkowym atiybutem jest czas Na przykład nie mierzymy danej osoby, lecz jej cechy ilościowe (wzrost, wiek. wymiary, wagę. konsumpcję), bądź jakościowe, jak zainteresowania, potrzeby, opinie, motywy, reakcje. Warunkiem pomiaru jest dokładne określenie cechy pomiaru. Możemy więc poddawać procesom pomiaru: inflację, dobrobyt spt»-łączny, ubóstwo, miłość, szczęście, nienuw-iść. sympatię itp. Pomiar wymaga •losowania dwóch rodzajów definicji:

•    definicji teoretycznych (pojęciowy eh j;

•    definicji operacyjnych (empirycznych).

Definicje teoretyczne (pojęciowe) opisują okicstoue pojęcia zn pomocą iii nych pojęć przyjętych za zrozumiałe. W definicjach teoretycznych staramy kię Wyrazić istotę pojęcia.

Definicje operacyjne powinny precyzować poszczególne cechy zawarte w definicji teoretycznej. Teoretyczna definicja ..potęgi", „władzy”, „konfliktu" na niewiele przydałaby się w badaniach empirycznych. W tych i innych wypadkach badacze muszą wyprowadzić empiryczne przejawy pojęć. „Definicjo Operacyjne łączą poziom teoretyczno-pojęciowy / poziomem empiryczno-ob-•owacyjnym. Definicje operacyjne składąją się ze zbioru procedur opisującycłi działania, jakie musi podjąć badacz, aby ustalić istnienie lub stopień istnienia Zjawiska opisywanego przez pojęcie. Innymi słowy, definiują one, co robić I co oliicrwuw ać, aby badane zjawisko stało się częścią doświadczenia i mogło zostać przez niego zrozumiane’'¹⁶. Np. teoretyczna definicja potęgi państw stara się wyrazić jej istotę (jak zdolność do wywierania wpływu na innych uczestników), nalomuLsi definicja operacyjna powinna wskazywać, co składa się na możliwości wywierania wpływu i jak można jc badać empirycznie.

Pomiar siłą rzeczy wiąże się z zastosowaniem matematyki. Trzeba w tym miejscu przestrzec przed bałwochwalczym do niej stosunkiem. Każde narzędzie

" r Putuiowiki. Maii«u)ńfcrMha^'ulM<aJa|rtf....di.cyt.t. 31.

^M(1i FnMkfart NKtoMM, U WilnMH, Umw ....dl cytt4A