16589 skanuj0079 (14)

162 Rewolucja

2. Ruchy religijne zmierzające do wywołania u wyznawców :;tnnu „powtórnych narodzin" (J.3,3). Naci-ik na osobiste doświadczenie religijne uznaje się za zasadniczą cechę tych ruchów. Joachim Wach [1961, s. 167] rewiwalizm zalicza do form protestu zbiorowego zachodzącego wewnątrz Kościoła. Dominującym nurtem jest krytyka religii opartej wyłącznic na tradycjonalizmie. Wyznawców takiej religii cechuje ' wewnętrzny indyfercnlyztn oraz faktyczny upadek życia religijnego. „Charakterystyczna dla grupy rcwiwalistycznej jest jej przej-ściowość, ((klimab) psychologiczny oraz stosunkowa intymność, co nadaje jej zabarwienie sekty" [J. Wach 1961, s. 168-169]. Inną cechą'jest ujemna ocena biernego uczestnictwa w życiu religijnym, występującego w wielkich zinstytucjonalizowanych grupach. Do wyznań rcwiwalistycznych zalicza się najczęściej baptystów, metodystów i prezbiterian. Niekiedy zamiast terminu „rewiwalizm" używa się zamiennie pojęcia „rcwitalizm” (zob. [E. Hałas 1992]).

3. Ruch społeczny mający na celu wskrzeszenie, obumarłej lub zapomnianej tradycji. „Rewiwalizm to ruch takiego ugrupowania, któremu obce panowanie narzuciło swoją kulturę i cywilizację i który stawia sobie za cel zbudowanie kultury zgodnie z tradycją historyczną i istniejącą w danym systemie sytuacją" [K. Kwaśniewski 19S2, ś. 51]. (A.S.)

Zob. ruchy społeczne, tradycja.

Literatura:

Hałas E., 1992, Konwersja. Perspektywa socjologiczna, Norbertinum, Lublin.

Kwaśniewski K., 1982, '/i/crzenic kultur. Tożsamość a aspekty konfliktów i tolerancji, PWN, Warszawa.

W .ich 1961, Socjologia religii, KiW, Warszawa. •

Rewolucja, zob. konflikt społeczny, pauperyzacja.

Rewolucja naukowa, zob. paradygmat. Rewolucja obyczajowa, zob. obyczaj.

Rewolucja partycypacyjna, zob. inkluzja.

Rodzina, grupa społeczna oparta na więzi pokrewieństwa, małżeństwa lub adopcji. Definicje rodziny mogą się znacznie różnić, w zależności od celów, dla któ ych są formułowane. W ujęciu najszerszym rodziną jest grupa osób prowadzących wspólne gospodarstwo domowe (taka definicja przyjęta została w ustawie o pomocy społecznej; zob. także (J.-L. Flandrin 1998, s. 9]). W ujęciu węższym „rodzina jest wspólnotą osób i instytucją społeczną opartą na miłości i wolnym wyborze kobiety i mężczyzny połączonych małżeństwem, kt 'jrzy odpowiadając wzajemnie za siebie, odzą i wychowują następne pokolenie w taki sposób, aby i ono także rodziło i wychowywało nowe pokolenie" [L. Dyczewski 1996, s. 27]. Claudc Lćvi-Strauss [1998, s. 300] konstruując model rodziny, który usYzględnialby kulturową różnorodność form rodziny w poszczególnych typach społeczeństw (zarówno współczesnych, jak i historycznych), wskazuje na następujące niezmienne jej cechy: „1) rodzina wywodzi się z małżeństwa; 2) składa się z męża, żony, dzieci urodzonych w ich związku, tworząc jadro, wokół którego mogą się ewentualnie skupiać inni krewni; 3) członkowie rodziny /.wiązani są wzajemnie: a) więzami prawny ni, b) prawami i obowiązkami natury gospodarczej, religijnej czy jeszcze innej, c) ścisłą siecią praw i zakazów seksualnych craz zmiennym i zróżnicowanym zespoleni uczuć, takich jak miłość, przywiązanie, uznanie, obawa itp.’\

Rodzina przybierać może wiele form. W kręgu kultury zachodniej wyróżnić można rodziny pełne (w Polsce 61,8% ogółu rodzin), rodziny niepełne (matki z dzieckiem 13,7%, ojcowie z dzicck cm 1,7%), związki kohabitacyjnc i malżi ństwa bez dzieci (22,8%) [L. Dyczewski 1994],.

Podstawowe funkcje rodziny jako instytucji polegają na utrzymywali u ciągłości biologicznej społeczeństwa, utrzymywaniu ciągłości i rozwoju kulturowego społeczeństwa, wdrażaniu do zasad współżycia społecznego i kontroli zachowań członków.

Rodzina ulega przemianom. Porównując rodzinę współczesną z rodziną tradycyjną zauważyć można następujące zmiany: I) zmniejszenie się dzietności rodziny oraz przejście od rodziny wielopokoleniowej do dwupokoleniowej (tzw. nuklearnej); 2) obniżenie pozycji ojca - w rodzinie tradycyjnej ojciec zajmuje najwyższą pozycję, jest „głową rodziny”, jego autorytet jest autonomiczny - wynika z faktu bycia ojcem; w rodzinie współczesnej pozycja ojca jest niższa, co jest następstwem m.in. podjęcia pracy zawodowej przez kobiety, jego autorytet wynika w większym stopniu z cech osobistych; 3) zmiana stosunków wewnątrz-rodzinnych - w rodzinie tradycyjnej między członkami utrzymywany był duży dystans społeczny; związki emocjonalne były bardzo silne, lecz nic okazywano ich na zewnątrz. W rodzinie współczesnej elementy emocjonalne są bardziej widoczne; 4) zmiany relacji między rodzicami a dziećmi -w rodzinie tradycyjnej dzieci bezwzględnie podporządkowane były rodzicom; władza rodziców miała charakter niemal autokratyczny, dzieci dorosłe chciały się jak najszybciej usamodzielnić i wyzwolić spod władzy rodzicielskiej. W rodzinie współczesnej stosunki między rodzicami i dziećmi mają charakter bardziej partnerski, występuje bardziej egalitarny układ pozycji, okres zależności od rodziców ulega znacznemu wydłużeniu, a niekiedy obserwuje się nawet niechęć do szybkiego usamodzielnienia.

Zmiany relacji w obrębie rodziny znajdują wyraz m.in. w zaniku tradycyjnego nazewnictwa stopni pokrewieństwa. Jan Stanisław Byslroń [1994, s. 118] wskazuje, że bogata terminologia świadczy o dużym znaczeniu przypisywanym do stosunków pokrewieństwa. Współcześnie nic są już używane takie nazwy, jak: dziewiarz (brat męża), szurzy (brat żony), zolwica (siostra

męża), świeść (siostra żony), jąlrcw (żona brata męża), świckrowic (rodzice męża).

Przejawem patologii w funkcjonowaniu rodziny są rozwody. Najczęściej wskazywane przyczyny rozwodów to tzw. niezgodność charakterów, nadużywanie alkoholu przez jedną ze stron, zdrady, kłopoty finan-sowo-micszkaniowc. „Zasadniczym jednak powodem jest niedojrzałość psychiczna i uczuciowa partnerów oraz ukształtowana w społeczno-prawnej atmosferze świadomość możliwości ((zaczynania od nowa." [F. Adamski 1987, s. 98]. 1.. Dyczewski [1994] niedorozwój osobowości wskazuje jako podstawową przyczynę rozpadu związku małżeńskiego.

Zjawiska dezorganizacji zawsze towarzyszyły rodzinie. Chociaż budzą one du/y niepokój, to jednak obecnie coraz częściej mówi się już o kryzysie rodziny. „Najrndy-kalniejszym wyrazem kryzysu rodziny jest podważanie jej sensu jako trwalej i podstawowej wspólnoty życia ludzkiego. (...) Kryzys rodziny to nic to samo co zjawiska kryzysowe w rodzinie” [W. Świątkiewicz 1997. s. 181], Inni autorzy kryzys rodziny traktują jako przejaw przeobrażeń w niej występujących, w tym zwłaszcza demokratyzacji, emancypacji od tradycji i norm statusowych. Zmiany te są następstwem rosnącego indywidualizmu i permisywizmu [J.-ll. Dćchaux 1998, s. 85]. Robert Nisbct [ 1998. s. 297] wskazuje, żc „właściwą miarą choroby współczesnej rodziny jest uwiąd więzi i ról międzypokoleniowych, utrata charakteru wspólnolowo-korporacyjncgo, oderwanie od własności (...) oraz utrata zwierzchności nad członkami, zwłaszcza młodymi’'. Źródłem słabości rodziny jest - zdaniem R. Nisbcta - absolutyzm państwowy, tzn podporządkowanie sobie rodzin i ich członków przez współczesne państwo. (A .S.)

Zob. grupa pierwotna, grupa społeczna Literatura:

Adamski F., 1987, Rodzina między sacrum

a profnnum, Pallottinum, Poznań.