17606 skanuj0005

72

I

£)

nic historia zawierająca nie tylko takie sceny i przy których rze_:! czonej osoby nie było, ale też takie, których pna nie ma prawi! znać. Ten paradygmat powtarza się w npsjkończonej liczbie! filmów z ramą, od Gabinetu dr. Caligari j poprzez Obywatela Kane do Amadeusza. Co charakterystyczne, teoretycy literatury oglądający takie"filmy często mówią o błędach w nich występu-: jących. Tymczasem istota rzeczy leży nić vy „błędach", lecz

wania, tznl nic stymuluje trafiającego do widza strumieniu |! informacji.[Skoro tak, jest to narrator pozbawiony podstawo wycli naijratorskich prerogatyw, narrator — rzec można — pozorny.' j '

&-| *~~¹Spos<foy, 2 i 3 występowania narratora literackiego, a więc

przez formy gramatyczne zaimków i czasowników oraz zindywidualizowany rejestr językowy nie mogą być odniesione do

-p T    jjlmuT"przyczyny oczywistej, tej mianowicie, iż w filmie nie

w odmiennych cechach tworzywa. Jest fiZyćzme niemożliwe,; »    ^.......,    "    ■    •    /    ■    ...

--------j , T „ ,JlJ    „i.i mamy do, czynienia z formami gramatycznymi języka natural-

aby narrator literacki opowiadał o wydarzeniach, o których; fnigdy nie słyszał, aby wypowiadał sądy, których nie ma w jego; świadomości bądź podświadomości, a to po prostu dlatego, iżj sam fakt wypowiedzenia oznaczą, iż narrator to, co mówi — ma w głowie. Tymczasem jest doskonale możliwe, iż w filmie wewnątrz ramy pojawiają się takie sceny, których zaistnienia nar^ rator nawet się nic domyślał¹¹. Ta sytuacja! wzmożona jest jeszcze konsekwencjami konkretności i szczegółowości obrazu filmowego. Narrator literacki, z natury rzeczy posługującymi? skrótem, omówieniem, może włączać do swojej relacji infor-'

' rnacje, jakie uzyskał od innych osób, a także własne do-mysły. Może opowiadać według zasady, „choć nie byłem przy _v.. .    ,

tym obecny, wiem,' że odbyło się to tak i tąWlub „to musiało fcf^{azeme d};^zlf^acz"^ej.    ^{Z te}8° ^też l^{>owotIu ta dru}«ⁱ«

izcbiegać w ten sposób". Kompletne odtworzenie jakiejkol- f :°™^a ł¹¹⁽f^oina nieużywana.

^:    J. tS : Porównanie narracji pozakadrowej, traktowanej jako forma

negowani jz'rejestrem językowym na poziomie konstruowania pnarraćilidis^ours). To samo odnosi się do sposobu 4 (ujawniali nie się narratora przez różne formy komentowania akcji) w tej jego'części, ^ której komentarz dokonuje się przez wybory Ic-pTeykalne;-lprZeZ ekspresywne słownictwo. Co do innej formy |‘koniefitarża,|wyraźnie oddzielonej od części relacyjnej, to wlaś-K! dwie możenfy tu powtórz sf-! ratorze cksplićy thym/ko

wszystko_rco.mówiliśmy o nar-,, ,    ^ _vKomentai^pozakadrowy.'możc być bo-

% ^emalBóprzedfużen ielrrmkorrśTy tuówahego w ramie narratora |/j wówczas podlega wszystkim ograniczeniom tamtego, albo też | pojawia się na zasadzie deus cx machina i wówczas całość robi i

ii    a__’ J 'i_________:    t...t..... I.. nr ,_____ .

Pi'

wiek sytuacji, ze wszystkimi jej przestrzennymi oetalami, jest do K5. . -------- . __________ .    ,

| występowania narratora eksphcytncgo, z narratorem literac-

pomyślenia tylko wtedy, gdy ktoś „był i widział". Taki rygor

fi kim, na bazie kategorii zaproponowanych przez Gcnetla w jego

byłby dla filmu „duszący i prawic nigdy me jest wypełniany, jr —■ i , r *    *    ,    * ,    ,,    ,

_.    •    ,    ,    . .    „    . ..li    studium o Prouście, przeprowadził B. Henderson^l2. Wskazuic

Tak więc konstrukcja „z ramą , z ukonstytuowanym ernhciteh :    i..,.,    .    .. ^J

^    .    ----------ł-j-r.*.......7t> |s on —oczym |uz pisaliśmy — iż film ótej formie narracji często

narratorem me determinuje bynajmniej zawartości iamy_. laki y. .    i    , ,    ,    ¹ •. , , ^{J v}

......^; ... • .    ■•■••••    "T.l    -----• id zawiera „sceny, przy których narratora mc było, iż narrator

narrator w filmie — w przeciwieństwie do, literatury — me    ...... ■    ^J

- , -    ....., .    .i,    ,    ,    • f "TT Tj zwykłej nie ma wpływu na rozwoj wydarzen i dalej, ze sceny

określa ani me determinuje globalnego horyzontu poimoimo- ii......U. . j....... ...    ,

.4. .i •. .    ii i ttyorzące ramę mc dają się ującjako pochodzące od tego samego

l

¹¹ Najbardziej jest to widoczne wówczas, gdy treści przekazywane przez obraz i narratora różnią się. Przykładowo: w filmie 7 dni stycznia A. Hardemu ramę tworzy scena przesłuchania, podczas którego indagowany mówi o bandycie: „nic wiem, co wówczas robił", a obraz pokazuje tegoż.bandytę wyrywającego ze ścian przewody telefoniczne.

a-l a----...... i .,

narratora co s.ceny wewnątrz ramy, że narracja pozakadrowa

li T ' i i

%\ ^: ;

|l ;    !

fil . ¹² B. Henderson, Tense, Mood and Voice in lihn, Pilni Quaterly, |l Suinmcr 1983, yol. 34, nr 4.

Ei ;