19194 skanuj0122 (17)

np. r, s, z, c, (Iz, ss, i, cz, dz ii p. Przede wszystkim różne mogą być układy masy całego języka: układ plaski niski, wysoki przedui i wysoki tylny, ponadto język może zmieniać swój kształt (wąski, szeroki), kontaktować lub zbliżać się do różnych punktów wewnątrz i na zewnątrz jamy ustnej. Tak dużą ruchliwość zawdzięcza język swej muskulaturze, mięśniom zewnętrznym, które przede wszystkim zmieniają jego położenie oraz mięśniom wewnętrznym, nadającym różny kształt masie języka. W tej sytuacji wszelkie czynniki ograniczające ruchliwość języka (porażenie mięśni języka, blizny i ubytki masy języka, przerośnięty język itp.) prowadzić muszą do zuaeznych wad wymowy. Dzieje się to między innymi również dlatego, że ruchy artykulucyj- , nc wykonywane są z dużą szybkością.

Ćwiczenia sprawności motorycznej języku winny zatem obejmować wszystkie te momenty, a więc powinny doskonalić zmiany kształtu i położenia masy języka, specyficzne ruchy właściwe wymow ie określonych dźw ięków'. Ćwiczenia wymaga też szybkość ruchów języka—poszczególne ćwiczenia wykonuje się w związku z tym kilkakrotnie w coraz to szybszym tempie.

W poniższym zestawieniu znalazły się ćwiczenia o różnym stopniu trudności. Wybór określonej partii ćwiczeń zależy od zadań, jakie mają one spełniać.

Jeśli ich celem jest ogólne rozw inięcie sprawności ruchowej języka, należy uwzględniać zarówno ćwiczenia elementarne, jak i przygotowawcze dla wywołanego dźwięku, jeśli zaś chcemy uzyskać prawidłową wymowę jednej głoski lub grupy głosek wymagających zbliżonego układu języka, stosujemy wyłącznic określony typ ćwiczeń.

Ćwiczenia ułożone są wg zasady stopniowania trudności. W tym zakresie trzeba jednak się liczyć z cechami indywidualnymi u poszczególnych d/icci i u dorosłych.

CnK/cnia:

<

1.    Wysuwanie języka lia zewnątrz i pofanic w głąb jamy ustnej. Język wykonuje poziomo ruchy ze skrajnej pozycji przedniej do skrajnej tylnej. W pozycji przedniej jest wydłużony i zaostrzony (nic kontaktuje z wargami), w pozycji tylnej—masajęzyka maksymalnie skrócona, przód nic wyodrębnia się, widoczna jest błona Śluzowa dolnej jego powierzchni. Należy zwracać uwagę, aby cofanie języka nic polegało na unoszeniu jego przodu do podniebienia twardego (szczególnie częsty błąd; bez zmiauy położenia masy języka. Całe ćwiczenie winno być wykony -wanc precyzyjnie.

2.    Pizy opuszczonej szczęce dolnej język w pozycj i spoczynkowej (neutralnej) przesuwa się do tylu do skrajnej pozycji, jak przy ćwiczeniu 1, następnie powraca do poprzedniego położenia.

3.    Wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej w kształcie ..grotu*’ (język zwężony i zaostrzony, przód języka twoizy charakterystyczny szpic, w miejscu bruzdy językowej widać wyraźnie wygarbienie). Jeśli wystąpią trudności w uzyskaniu tego układu, mechanicznie sondą

4. Wysunięty na zewnątrz jamy ustnej język w kształcie grotu wykonuje poziome ruchy

lub szpatulką zmieniamy kształt języka, względnie przesuwamy go precz zbliżone wargi lub kierujemy do kąta ust, gdzie otrzymujemy wymagane zwężeni;, a następnie ostrożni; przesuwamy go do linii środkowej,

wahadłowe od jednego do drugiego kąta ust. Język nic powinien dotykać wargi dolnej, należy też unikać współruchów szczęki dolnej (szczególnie częste zjawisko).

5.    Wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej w postaci rozpłaszczonej (kształt „łopaty"). Język jest plaski i szeroki, preeduia jego krawędź w kształcie łagodnego luku, boki zaś dotykają kątów warg. Język może zajmować różne pozycje w stosunku do warg i zębów:

a)    jest ułożony między wargami, które kontaktują z nim od strony jego dolnej i górnej powierzchni,

b)    opić u się na wardze dolnej,

c)    nic kontaktuje z wargami i zębami,

d)    jest ułożony między zbliżonymi siekaczami,

c) oparty jest jedynie ua siekaczach dolnych.

Na rozszerzenie masy języka do układu wymaganego w niniejszym ćwiczeniu dodatnio wpływa uśmiech oraz spłaszczenie warg.

6.    Lekko wysunięty z jamy ustnej język opiera się ua dolnej wardze i przyjmuje na przemian ks/tall łopaty i grotu. To samo ćwiczenie wykonujemy pr/y innym ułożeniu języka, mianowicie gdy kontaktuje on z wargami i zębami (por. punkt c) v ćwiczeniu poprzednim).

7.    Rozszerzanie i zw ężanie masy języka, jak w ćwiczeniu poprzednim, z tym że język znajduje się wewnątrz jamy ustnej, opierając się o dolne, a następnie o górne siekacze.

/ , 8. Wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej w kształcie łopaty i grotu. Język nie kontaktuje z wargami i zębami. Ćwiczenia pow tarza się kilkakrotnie.

V i). Wysunięty daleko ua zewnątrz jamy ustnej język wykonuje ruch kolisty w lewo i w prawo. Trzy tym ćwiczeniu zaostrzony przód języka ma zataczać pełne koła o różnej średnicy.

10.    Zaginanie wysuniętego języka w kształcie łopaty możliwie najwyżej w kierunku nosa (język ściśle przylega do górnej wargi), a następnie ten sam układ na dolnej wardze. Należy zwracać uwagę, by język wykonywał ruchy do góry samodzielnie, bez udziału dolnej wargi, która, pr/y błędnym wykonauiu ćwiczenia, kontaktuje z dolną powierzchnią języka.

11.    Ćwiczenie, jak w punkcie 10, ale język przyjmuje kształt grotu.

12.    To samo ćwiczenie (por. punkt 10), przy czym język wykonuje ruchy ped wargami, do wędzidclka warg; górnej i dolnej.

13.    Zaginanie zaostrzonego języka do góry i do dołu, wewnątrz i na zewnątrz jamy ustnej (język nic dotyka warg).

14.    Oblizywanie zębów i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami w prawo i w lewo; szpara ustna zamknięta. Jest to jedno z prostszych ćwiczeń.

15.    Oblizywanie warg: przód języka wykonuje ruch kolisty po czerwieni warg, najpierw w prawo, a następnie w lewo. Należy zwrócić uwagę, by ćwiczenie to było wykonywane starannie. Najczęstsze błędy — to niedokładne oblizywanie kątów ust, ruch wahadłowy po jednej wardze, współ ruchy i brak płynności ruchów (zatrzymanie języka w jakimś punkcie, nawroty itp.).

16.    Oblizywanie warg ze stopniowym zwiększeniem wielkości ich otwarcia.

17.    Oblizywanie warg ze stopniowym zwiększeniem średnicy ruchów języka, lekko rozchylone wargi pozostają nieruchome.

18.    Ułożony na wardze górnej przód języka w kształcie grotu wciągany jest w głąb jamy

285

1

70 - SAko lo(0p«dycuw