21286 P1190821

ślady obróbki Młodsi miano tek natrafić na innych osiedlach tej kultury .

18. MŁODSZY OKRES EPOKI BR*ZU MA PÓŁNOCNYM KAUKAZIE Z V STREFIE STEPÓW WSCHOIWJOEOROPBJSKICH

a, Znltara kobańsks

Ma terenie północnego Kankan 1 na Frzodksukszlu wytworzyła się w CC stulecia p.n.e. kultura ko bańska /osada Ko bon/, w rozwoju której wyróżnia się dwa sasadnloas etapy: starszy — datowany na XI -- Tl T i wiek p.n.e* i młodszy - związany a VII — IV stuleciami p.n.e.

V strefie objętej przez kulturę kobańską wyróżnia się trzy grupy lokalne : zachodnią /kabordyńsko—piatlgorską/₁ centralną /pólnocmooso tyń-ską/ 1 wschodnią /gro dni eńską/.

Ludność kultury kobońskiej zsjmnwsłs się hodowlą zwierząt, a w mniejszym stopnia takZ# uprawą ziemi. Rozwinięty był przemysł odlewni esy _t ols nie osiągnął on Jud taki ogo znaczenia 1 zasięgu oddziaływania, Jsk te slslo miejsce w okresie rozwoju kultury półnoonokauka-eklej w pierwszej połowie II tysiąoleoia p.n.e. Na cmentarzyskaoh występują szkieletowe pochówki ułożone w pozycji skurczonej, w czworobocznych pierzyn loch kamiennych lub w obrębi# owalny oh obstaw ało— bony oh z ksalsal • Zmarły oh wyposażano w naczynia gliniane i w wyroby brązowo /tobl. ZŁI, 1-8/: broń, ozęóoi rzędu koński ogo oraz ozdoby 1 ozęóel stroju. Spotyka się to brązowo topory, sztylety, mlecze, między innymi z krzyZowym Jeloem 1 oZurową rękojeścią. Z ozdób pospolite są zoplnlrl z półkolistym kabłąklsm_f szpile różnego typu, oyllndry-"■■■• bransolety spiralne. V zdobnictwie, obok motywów geometrycznych, występują takko motywy loneorf iczne*

Kultura kobmńska silnia kontaktowała się a kol turami stopowymi, ■właomoma z lodami kultury grobów zrębowych. Grapy ludności stopowej docierały de podnóZu Kaukazu, a czasem wkraczały na teren gór,

^mb poprzez pasmo Kaukazu przedzierały się na Zakaukazia* Spotyka "1* więc na terenie Kaukazu wyroby pochodzenia stepowego, określa— ezęsto Jako klmeryjoklo* Po TI wieku p.n.e* w kulturze kobańaklej ^vW*czz eą silne wpływy scytyjskie, zwłaszcza w dziedzinie uzbro*

Jaula _f ornamentyki i niektórych rodzajów ozdób. Obecność wpływów scytyjskich Jest niewątpliwie związana ze scytyjską wyprawą poprzez Eau-

na Bilski Ifsohód, Jaka miała misjsoo w drugiej połowi# VH wieku P.*.e.

Ludność zamieszkująca czarnomorski o wybrzoZs a stóp Kaukazu zaj— ■ewała się głównie oprawą ziemi i pędziła osiadły tryb Zyola. Współ—

osce Anie a kulturą kobańską wyritolft się na tym terenie kulturę kol-» chidzką, która zajmowała zwłaszcza gruzińską ozęśó wybrzeża onrao-morekiogo.

b. Kultura grobów zrębowyóh

V przybliżeniu w XV wieku p.n.e* na stepach nadwolżańskioh, na bazie kultury poltawkińskiej ukształtowała sit nowa knltura koozowniozyoh pastorzy, określana jako kultura grobów zrębowy oh /w literaturze radzieckiej zwana kulturą srubną/. Ludność kultury grobów zrębowy oh stopniowo przemieszczała się ooraz dalej na zachód, obejmując kolejno stepy dońskie, nadazowskle, dolne Podni sprze oraz tereny położone nad dolnym Dniestrem* Grupy ludności kultury grobów zrębowy oh przenikały też dosyć daleko na północ w głąb strefy leśnej. V rozwoju kultu* ry grobów zrębowych wyróżnia się fazę starszą - datowaną na XV - XIV etuleoia p.n.e. oraz fazę młodszą, którą datuje się od XXII do TUZ wieku p.n.e. V starszej fazie ludność omawianej kultury była kooaow-nlozą ludnośolą pasterską 1 na dużych obszarach kultura taj ludnośoi nie wykazywała większych różnic lokalny oh. Natomiast w fazie młodszej następowały poważne zmiany w gospodarce 1 w trybie żyola ludnośoi. Coraz większego znaczenia nabierała uprawa ziemi i poseosególne grupy ludności zaczęły zakładać stałe, długotrwała nawet użytkowana osiedla. Natomiast Inne grupy ludnośoi pozostały przy pasterskim, bardziej ruohllwya trybie żyola. Stąd też w fasie młodszej rysują się dosyć poważne różnice pomiędzy po szczególnymi regionami opanowanymi przez ludność kultury grobów zrębowych. V strefie wschodniej, nad Volgą, młodsza faza kultury grobów zrębowych bywa określana Jako faza /lub kultura/ chwal Ińska /Chwal Ińsk/. Natomiast w strefie zachodniej, na dolnym Podnieprzu i na terenach nad dolnym Dniestrem, w obrębie fazy młodszej wydziela elę dwa etapy: sabetlaowekl /CU • XU wiek p.n.e./ 1 bialoslerskl /XI - VZXX w. p.n.e./.

Z młodszej fasy kultury grobów zrębowych, gdy osęśó ludnośoi prowadziła osiadły tryb żyola 1 zajmowała się głównie uprawą sieni /znane proso/, znane eą stałe osiedla, w których wznoszono prostokątne domy mieszkalna Zbudowana s drewna i gliny, niekiedy na podmurówkach kamiennych. V omawianej kulturze bardzo poważnie rozwinęła elę metalurgia brązowa, a zwłaszcza odlewnictwo praoojąoe głównie na surowcu pochodzenia kaukaskiego, a być może także importowanym z terenu Kotliny Karpa oklej. Na ślady miejscowego wydobyola miedzi natrafiono także na obszarze Zagłębia Donieckiego /chutor Kalinowski koło Aanrro-sljswki, obw. doniecki/. Na stępa oh nadozaraomorskloh wytworzył się wówczas bardzo poważny ośrodek produkojl mstalurgioznsj, w pewnym