22938 IMG68 (8)

Nauczyc iel wychowawca

duże znaczenie dla całej rodziny. W danym momencie jej członkowie mogą się znajdować na różnych etapach. W czasie, gdy marka odczuwa smutek z powodu poniesionej straty, ojciec może czuć gniew, a dzieci mogą nadał zaprzeczać faktom. To często prowadzi do konfliktów w rodzinie, w której wszyscy przeżywają żal, ale każdy znajduje się na innym etapie godzenia się z tym, co się stało.

Trzeba rozumieć, że reakcje innych mogą przyspieszyć lub spowolnić proces przystosowywania się. Dziecko, które nie chce przyjąć do wiadomości poniesionej straty i nie pozwala sobie na odczuwanie emocji z nią związanych, będzie potrzebowało więcej czasu, by pogodzić się z nową sytuacją. Żeby przystosować się do zmiany, trzeba przeżyć żałobę¹. W przypadku, gdy straty spodziewano się (na przykład, gdy w grę wchodzi śmiertelna choroba), dzieci i rodzice mogli wcześniej przejść niektóre etapy procesu adaptacji. Kiedy strata staje się faktem, rodzina odczuwa ulgę.

Często uczucie straty towarzyszy przejściu na inny etap rozwojowy, na przykład rozpoczęciu nauki w szkole, przejściu do innej klasy, do szkoły średniej, lub zakończeniu nauki w szkole.

Ze wspomnianych na początku tego rozdziału badań Bran-white’a wynika, że dzieci często doświadczają poczucia straty również w innych okolicznościach. Na przykład 42% ankietowanych dzieci zaznaczyło, że było leczone w szpitalu. Badania pokazują, że hospitalizacja może mieć wielki wpływ namąlc_dziecko-i-być dla niego traumatycznym przeżyciem². WiemTze tak było w moim przypadku, gdy mając pięć lat złamałem rękę i spędziłem noc w szpitalu. Pierwszy raz spałem gdzieś, gdzie nie było rodziców. Byłem przerażony, ręka mnie bolała. Helen Cowie i Andrea Pe-cherek sugerują, że reakcja dziecka na hospitalizację zwykle składa się z trzech etapów. Na początku maluch protestuje i wola ro-dziców. Potem zamyka się w sobie i nie interesuje się personelem szpitala ani innymi dziećmi. W końcu obojętnieje_i jest bardziej aktywne, ale w kontaktach z dziećmi i dorosłymi zachowuje się

Traumatyczne wydarzenia w życiu ucznia

173

nienaturalnie. Kiedy wraca do domu, często wybucha gniewem, ignoruje rodziców lub przeciwnie - nie chce ich odstępować na krok³.

Dwa traumatyczne zdarzenia obecne w życiu wielu dzieci to śmierć krewnego (61%) i separacja lub rozwód rodziców (26%)⁴. Takie zdarzenia rodzą silne poczucie straty i są związane z prawdziwą traumą. Nauczyciele powinni wiedzieć, co się dzieje z dziećmi w takiej sytuacji i jak można im pomóc.

Czasem młodzi ludzie tracą kogoś, kto był dla nich ważny, mimo że nie znały go bardzo dobrze, na przykład kolegę z klasy lub nauczyciela. Rodzice i wychowawcy, niewiele wiedząc o tym, jak dziecko reaguje na śmierć i jak mu pomóc, unikają rozmowy na ten temat. Z tego powodu wiele dzieci ma trudności z pogodzeniem się ze stratą.

Michael Rutter pierwszy systematycznie badał emocjonalne i behawioralne trudności, jakich doświadczają dzieci przeżywające żal. Odkrył, że w klinice psychiatrycznej szpitala Maudsley leczy się dwa razy więcej dzieci, które utraciły rodziców, niż można się było spodziewać na podstawie liczby zgonów w całej populacji oraz że 14% młodych pacjentów niedawno przeżyło śmierć innego krewnego⁵.

TRUDNOŚCI W RADZENIU SOBIE Z UCZUCIEM ŻALU

Większość nauczycieli i rodziców nie wie, co robić, kiedy dziecko cierpi z powodu poniesionej straty,‘więc nie robią nic. Gdy umiera rodzic lub dziecko, cierpią wszyscy członkowie rodziny. Dorośli, przeżywając żałobę, mogą być niezdolni do zapewnienia dziecku emocjonalnego wsparcia, którego ono od nich oczekuje. Rodzice mogą nie zdawać sobie sprawy z faktu, że dziecko rozumie, czym jest śmierć i jakie piętno może ona odcisnąć na codziennym

1

   N. B. Webb, Helping Bereaved Children: A Hattdbook of Practitioners, New York-Guilford 1993.

2

   T. Branwhite, op. cii.

3

H. Cowie, A. Pecherek, Counselhng: Approaches and Issiies in Education, London: Dawid Fulton 1994.

4

' T. Branwhire, op. cit.

5

* M. Rutter, Helping Troubled Children, Harmondswoth: Pcnguin 1975.