23778 P1240322

Dobrych przykładów fosy 1 (_aQmnno^a) dostarczają 2 skarby kaszubski* (zast. O. zawierająca łącznie 9 bransolet, w tym 4 pary.    Te

najstarsze typologicznie bransolety prezentują się Jako koliste w rzucie poziomym, otwarte taśmy, dość wąskie (do około 2 ca), z ieberkowanlea ndlutnyi. widocznym na zewnętrznej i wewnętrznej stronie korpusu. Gęste te ber kowanie pokrywa cała powierzchnię ozdób, z wyjątkiem sany eh zakon* czad, które pozostają gładkie. Strefa ieberkowad Jest przy końcach wy-raźnie ograniczona. Charakterystyczne są dalej wydłużone, silnie zwężająo« się Językowa te zakończenia bransolet, zachodzące wzajemnie no    siebie.

Z górnego eseudozwoju wyrasta uszko zdobione wraz z przylęgającą partią grupaal zaiennoklerunkowych karbowań poprzecznych.    Reminiscencja da

wnych śrubowato skręconych końcówek bransolet drucianych ni* wydziela się morfologicznie i Jest wtopiona w korpus ozdoby. Przybiera postać ukośnych żłobkować na pewnym odcinku dolnego oseudozwoju, dobrze widocznych po obu stronach taśmy. Reminiscencja Jest zlokalizowana przy    zakończeniu

ozdoby, przeciwstawnym zakończeniu z uszkiem.

O He zasięg przestrzenny przedstawicieli fazy 1 (mapa II) ogranicza się do Pojezierze Kaszubskiego, o tyle dyspersja reprezentantów famy 2 lk-wieś") jest szeroka (Pobrzet* Kaszubskie, Nizina Szczecińska, północna Wielkopolska, Sambia), Zaliczamy do niej (nie    lioząo

przedmiotu z Zielonego Gaju, raj. Primorsk, dawn. Klein Drobnau, Kr. Kisch-hausen - RFSRR) 11 bransolet (w tym 3 pary ozdób), ujawnionych w 3 skarbach oraz na 1 cmentarzysku (zest.5).W fazie 2 zanika przejściowo karbowane uszko,brak również reminiscencji śrubowatego splotu. Ogólny pokrój i morfologia ozdób pozostają Jednak takie same Jak w fazie poprzedniej. Niektóre okazy z Kai łazanek cechuje nieznaczne odstępstwo od    kanonu.

Polega ono na obecności pojedynczych otworków w Językowa tych    zakoń

czeniach dwóch bransolet, tudzież pionowych listewek wzmacniających taśmę oo wewnątrz w trzech innych okazach.

Bardziej wyraziście można wyodrębnić kolejną - 3 fazę rozwojową (.Łobez*). Grupuje ona 9 egzemplarzy (w tym 2 pary) pochodzących zą stanowisk położonych na Pobrzeżu Kaszubskim, a koncentrujących się na zachodnia brzegu Zatoki Gdańskiej (3 cmentarzyska, 1 nkarb, 1 znalezisko pojedyncze - napa II, zest. 6). Jest uderzające, że w fazie 3 eksponowane są ponownie pewne cechy tradycyjne, choć Jednocześni* w zakresie innych elementów morfologicznych następuje oddalani* sir od pierwowzoru. ?e ber kowani# wzdłużne Jest nadal obustronni* widoczne. Z końcówki zaopatrzonej w wydatne karbowane uszko wysuwają alę dwa środkowe pseudozwoje, tworząc wydłużone zapięci* z pierścieniowa tą szlufka. Zapięcie owo współdziała konstrukcyjni# z solidny a haczykiem, umieszczonym na drugiej - uciętej tępo - końcówce bransolety. Ne dwóch dolnych - sąsiednich - pseudozwojaoh widoczne Jest śladowe zsaarkowanlc dawnego śrubowatego splotu drucianego.

Fazę 4    („ Strzeż ewko") dokumentują wvłącznie okazy z eponlmicz-

oego skarbu - mapa II, zest. 7 (rejon Dziwny s 4 egzemplarze - 2 pary).Strona wewnętrzna bransolet staje się gładka 1 taka pozostanie na stała. Zewnętrzne żłobkowania wzdłużne urozaalcają teraz strefowe karbowania, czę-

sto przeciwstawnie ukierunkowane na sąsiednich pseudozwojach. Na miejscu żeberkowanej końcówki z fazy „Łebcz" pojawia się oroaty Język, Jednostronnie podcięty u nasady, zakończony haczykiem. Wchodzi on w otwór wykonany w przeciwległy* ranieniu bransolety (uformowanym tępo lub półkoliście) • Uszko górne Jest nacinane według starych wzorów, wszakże morfologicznie ulega wyraźnej redukcji. Brak Jakichkolwiek nawiązań do dawnego śrubowatego splotu końoówek bransolet drucianych.

Wyrazem dążenia do prostoty formy są bransolety zaliczane da fazy 5 („Kiełpino"), które znamy z 2 skarbów (5 egzemplarzy, w tym 1 para) oraz 2 cmentarzysk (3 egzemplarze - zest. 8). Znaleziska występują w pasie po-brzezowym, od Hiziny Szczecińskiej po Kaszuby (mapa II). Górne uszko zostaje wchłonięte w korpus ozdoby; pozostaje po nim Jedynie półkolisty występ z otworkiem. Zachowuje się zamknięcie na haczyk wprowadzany w otwór. Zdobnictwo ogranicza się do samych krawędzi bransolety .sporadycznie Pojawia się motyw ściegu wibrującego (Tremolierstich).

Wiele wymienionych ostatnio cech dotyczy również fazy 6 („Gdynia-Obłuże"). I tutaj widoczny tąrwa wyatęp z otworkiem w miejscu    dawnejro

uszka (regułą Jest otworek, a nie występ). Podobny kształt zachowuje zapięcie, chociaż różni się w szczegółach: d^uzsza końcówka zaopatrzona Jeąt w otworek, krótsza zaś w odpowiadający mu haczyk. Generalnie roąn* średnice ozdób; zwiększa się nadto ich wysokość .(szerokość taśmy 2    - < ,5

cm). Liczba pseudozwojów w krańcowych przypadkach przekracza dwadzieścia. Nipktóre okazy mają łagodnie profilowane ścianki (Zielenica). Deje s:ę zpuważyć progres zdobnictwa towarzyszącego wzdłużnemu żłobkowaniu. Występują zmiennokierunkowe karbowania na pseudozwojach (Zielenica), natomiast motyw Jodełkowy i ośeiowaty na krawędziach ta^my (Łęczynko, ‘ani wiec, Gdynia-Obłuże, Chwarzno). Na nasadach końcówek spotyka się pojedyncze lub wielokrotne pionowe rzędy guzków (WielkąwleśGdynia-Obłuże. Mosina) lub kresek ukośnyoh (Żarnowiec) i zygzaków (Chwarzno).

Opisywana forma Jest szczególnie charakterystyczna dla Pobrzeża Kaszubskiego (głównie zachodniego brzegu Zatoki Gdańskiej), w mniejszym natężeniu spotyka się Ją w międzyrzeczu Parsęty i Grabowej. Skrajnie    za

chodni punkt zasięgu przestrzennego wyznacza skarb z Ziemitr. Kr. Wolgnat, NRD (wyspa Uznam) - mapa TI.

Statystycznie faza 6 przedstawia się okazale, albowiem grupuje (bez Ziemitz) 14 ozdób (w ty* 2 pary) z 5 skarbów, 3 cmentarzysk i 1 stanowiska o nieokreślonym charakterze (zest. D).

Elementem wyróżniającym fazę 7 („Paproty") Jest powszechne stosowanie motywu ściegu wibrującego, pokrywającego pseudozwoje bądź dodatkowo obrzeżającego całą strefę żeberkowana. Dalszymi wyróżnikami są:    brak

śladu górnego uszka, tudzież wywinięcie na zewnątrz krawędzi ozdoby. Zapięcie analogiczne do stosowanego w fazie 6. Dodajmy, że na wysokości nasady końcówek spotyka się dekorację z kółek o zaznaczonych środkach (Ośleki Słowiańskie, Korzyble).

Przedstawiciele końcowej fazy pochodzą z dorzeczy Grabowej i Wieprzy, a tylko wyjątkowo z Wyżyny Kaszubskiej (mapa II)'. Katalog źródeł z fazy 7