73

autorskie w szkołach państwowych. Przykładu godnego przemyślenia dostarcza praca klasy autorskiej W. i B. Śliwerskich w Szkole Podstawowej Nr 37 w Łodzi. Autorzy przedstawiają swoje założenia następująco (Śliwerscy, 1992, s. 27): „Przebudowa procesu pedagogicznego w klasie autorskiej ukierunkowana jest na humanizację, uspołecznienie, jawność i twórczość.

Humanizacja — to poszanowanie osobowości i godności dzieci, ich uczuć, pragnień, dążeń, celów osobistych, zdolności i zainteresowań. To respektowanie ich autonomii zgodnie z Międzynarodową Konwencją Praw Dziecka, a także stwarzanie maksymalnie sprzyjających warunków dla otwarcia i rozwoju możliwości dzieci, dla ich samorealizacji, to wreszcie bezwarunkowa akceptacja dzieci takimi, jakimi są.

Uspołecznienie — to w istocie demokratyzacja stosunków międzyludzkich w relacjach: nauczyciel — uczniowie — rodzice oraz aktywny udział wszystkich stron we współok-reślaniu i współdecydowaniu o warunkach, przebiegu, kontroli i ocenie wzajemnego uczenia się. To trójstronne oparcie stosunków społecznych na zasadach wzajemnego poszanowania praw, godności, otwartości, dobrowolności, przyjaźni, tolerancji i gotowości do pomocy.

Jawność — to dbałość o powszechną znajomość prawa szkolnego oraz Ustawy o Systemie Edukacji Narodowej wśród rodziców i uczniów; to także pełny dostęp do informacji i założeń pedagogicznych związanych z realizacją eksperymentu. Wiąże się z tym problem uczenia się z pełną świadomością (rodziców) progów: minimum — maksimum wymagań edukacyjno-rozwojowych.

Twórczość — to rozwijanie i stymulowanie czynności i zdolności kreatywnych uczniów; poszukiwanie innowacyjnych form wzajemnej edukacji oraz rozwijanie odporności psychicznej na trudności i konflikty.”

Jak widać, żaden punkt powyższych założeń nie zawiera informacji na temat pracy profilaktycznej ani terapeutycznej. Nie wynika to z niedopatrzenia autorów, lecz z ich przeświadczenia opartego na głębokiej wiedzy pedagogicznej oraz praktyce nauczycielskiej i rodzicielskiej, że realizacja w codziennej praktyce szkolnej idei podmiotowości, autonomii i humanizmu sprawi, iż zbyteczne się staną specjalne zabiegi skierowane na zapobieganie lub zwalczanie przejawów agresji u dzieci. Ponad dwuletni okres pracy klasy autorskiej potwierdza słuszność ich rozumowania. Trzeba jednak pamiętać, że współpraca z rodzicami stanowi integralny element pracy ich autorskiej klasy, a porozumiewanie wśród nauczycieli nie stało się — być może jeszcze — ich problemem, ponieważ nie posiadają odrębnego „grona pedagogicznego”.

2. Kierowanie własnym losem

Wszyscy pragniemy, by nasze dzieci w pewnym okresie życia przejęły odpowiedzialność za własny rozwój, a także by podporządkowywały się rodzicom i nauczycielom, wykonując przez nich przemyślane zalecenia w tym zakresie. Martwimy się, że przy całym swym braku dojrzałości chcą wszystko robić po swojemu. Zapominamy, że odpowiedzialność wiąże się z samodzielnym podejmowaniem decyzji.

Wychowanie do odpowiedzialnej wolności kierowania własnym losem to zagadnienie, wokół którego można i należy skoncentrować współpracę rodziców, nauczycieli i samych uczniów.

Autentyczne zaangażowanie dziecka w proces kierowania własnym rozwojem (życiem) stanowi jednocześnie zabezpieczenie przed wynikającymi z braku odpowiedzialności za siebie wybuchami agresji. Współpraca J. Korczaka —jako wychowawcy z wychowankiem — nad ograniczeniem bójek stanowi dobrą tego ilustrację (patrz s. 132). Taka współ-

137