23970 Re exposure of DSC03325

sków styl kantyn uacyjny w malarstwie. O wysokim poziomie sztuki malarekioj w końcu III w. p.n.e. świadczą heski odnalezione w grobowcu na wsgórau Kik-Wilińskim, które przedstawiają sceny wąjenne. Tak więc również w zakresie sztuk plastycznych Rzymianie byli nie tylko uczniami Greków, rozwinęli orygi-nalne cechy kultury, która wyrosła ze spuścizny staroitalskiąj i etruzkiąj.

W okresie schyłku republiki rozpoczęło się dzieło przebudowy Rzymu i prawiła się architektura monumentalna. Utycie jako budulca trawertynu i witam-tu, a wreszcie wypalaną} cegły umożliwiło wznoszenie potężnych budowli, w których stosowano na wielką skalę łuk i różne formy sklepień Przy kładem monumentalnych budowli, które powstały dzięki nowym elementom techniki, byty zwłaszcza słynne wielkie świątynie Fortuny w Praeneste i Herkulesa w Tibur, Znaczny rozwój architektury rzymskiej przypada na okres Sulli, który wmiótł wiele budowli w samym Rzymie i innych miastach. Pompejusz P° powrods u Wschodu zbudował w stolicy pierwszy kamienny teatr. Nową epokę w urbanistyce Rzymu zapoczątkował Cezar, który snuł bardzo śmiałe plany zasadniczej przebudowy miasta. Trwałym śladem jego krótki ęj działalności pozostała częściowa przebudowa Forum Romanum i wzniesienie nowego rynku. Forum Juliusza, na którym marmurową świątynię boskiego Cezara zbudowano w okresie II triumwiratu. W łęj epoce powstały także w Rzymie wspaniałe prywatne i publiczne ogrody- Mistrzami w ich urządzaniu stali się Lukullus, Cesar i Saliustiusz.

W I w. p.n.e. bardzo rozwinęła się rzeźba rzymska, zwłaszcza portretowa. Przedstawiano w niej osobistości ważne politycznie, toteż Rzymianie celowali szczególnie w wyobrażaniu głów groźnych, pełnych majestatu starców. Portret rzymski przyswoi! pełnię zdobyczy rzeźby hellenistycznej, osiągając jednocześnie dużą oryginalność, która wyrażała się zwłaszcza w realizmie i umiejętności uchwycenia indywidualnych cech postaci

3. Przemiany religijne

W III w. pjt.e po bezpośrednim zetknięciu się Rzymian z miastami Wielkiej Grecji, a zwłaszcza po kh wcieleniu do federacji italskiej nastąpił proces bardzo intensywnej K»łu«hr—ji religil rzymskiej. W 292 r. p.n.e., w czasie nowej zarazy w Rzymie za radą ksiąg syfoillińskich wprowadzono do Rzymu kult greckiego boga-herosa, opiekuna lekarzy, Asklepiosa. Z jego słynnej świątyni w Epidauros sprowadzono specjalnie świętego węża. symbolizującego boga (do tej pory wąż jest międzynarodowym symbolem lekarzy i aptekarzy). Asklepios był w Rzymie czczony pod imieniem Eskulapa (Aesciiłapius>. Oddano na przybytek tego kultu wyspę na Tybnw, gdzie powitała świątynia pełniąca funkcje lecznicze. Nastąpiło w tym czasie oficjalne uznanie 12 bogów olimpijskich, z którymi utożsamiano bóstwa reymslde. Tę dwunastkę tworzyli następujący bogowie: Jowisz - Zeus, Junona -Hera, Neptun - Posejdon, Minerwa - Atena, Mar* — Ares, Wenus — Afrodyta, Diana - Artemida, Westa - Hostia, Wulkanus - Hefajstos, Merkury — Hermes, Ceres -Demeter oraz Apollo czczony pod tym samym imieniem w Grecji i w Rzymie.

Szczególnie intensywne zmiany nastąpiły w okresie U wojny punteldej, wiele i nich wiąże się s imieniem dyktatora 217 r., Fabiusza Maksymusa. Obwieścił on po bitwie nad Jeziorem Trazymeńskim, te konsul Gajusz Flaminiusz zawinił bardziej zlekcewateniem ceremonii religijnych i auspicjów niż lekkomyślnością i ignorancją (Liwiusz, XXII, 9, 7). Na wniosek Fabiusza odnowiono wówczas staroitalski /.wyczuj religijny, ślubowanie ver sacrum (świętej wiosny), ton. poświęcenie całego pokolenia urodzonego na wiosnę bogu Jowiszowi (pierwotnie składano tę ofiarę Marsowi). Ci młodzi ludzie musieli jako dorośli opuścić ojczyznę, a urodzone w czasie uer sacrum zwierzęta składano w ofierze. W 217 r. złagodzono znacznie surowe postanowienia dotyczące uer sacrum i ograniczono się do bydła (pecui) i to urodzonego tylko między 1 marca a 30 kwietnia (postanowienia z 195 r.). Na wniosek ksiąg sybillińskich Fabiusz ślubował także wybudowanie w Rzymie na Kapitolu świątyni bogini Mens oraz Wenus Erycyńskiej, czczonej na górze Eryz w zachodnią] Sycylii; była to raczej fenicka Afrodyta, ukształtowana pod wpływem Asztarte.

Pod koniec II wojny punickiej w 204 r. p.n.e. (po konsulacie Scypiona), za radą tychże ksiąg sybillińskich, sprowadzono do Rzymu kult bardzo obcy tradycjom i obyczajom rzymskim (nie grecki, a wschodni). Był to kult maloazjatyckiej bogini Wielkiej Macierzy, czczonej we Frygii pod imieniem Kybele. Za jej wcielenie uważany był czarny kamień (meteoryt) przechowywany w mieście Pessi-nus. Kamień ten sprowadzono uroczyście za pośrednictwem Pergamono okrętem do Ostli, skąd z wielkimi honorami przetransportowano go do Rzymu. Kult Wielkiej Macierzy został wprowadzony z całym wschodnim rytuałem, związanym z obchodami na cześć jej kochanka, Attysa. Kapłani tego kultu, zwani gaili (koguty), byli eunuchami; obrzędy miały charakter wybitnie orgiastyczny (szalone tańce, samobiczowanie, nawet samookaleczenia), wszystko to raziło poczucie moralności rzymskiej, toteż obywatelom rzymskim i ich niewolnikom zakazano pełnienia funkcji kapłanów Kybele.

W okresie wojen punicidch wzrosła także znacznie liczba uroczystych igrzysk, obchodzonych stale na cześć jakiegoś bóstwa. Przed wojną z Hannibalem znano już nąjstarsze - ludi Romom (tradycja przypisuje ich utworzenie Tarkwiniuszo-wi Staremu), a także ludi plebei. W 212 r. wprowadzono za radą ksiąg sybilliń-skich wspaniałe igrzyska na cześć Apollina - ludi ApoUinares. Były one urządzane na sposób całkowicie grecki, składały się na nie wyścigi w cyrku i zawody literackie - ludi ecaenici.

Te gwałtowne przemiany w religii rzymskiej, jej intensywna hellenizaęja, a nawet zaczątki orientalizaęji, zaczęły wywoływać reakcję kręgów konserwatywnych, broniących tradycyjnej kultury i moralności rzymskiej. Wyrazicielem tej opinii był przede wszystkim Kato Starszy. Na okres jego wpływów przypada słynne senatus consultum de Bacchanalibus (186 r. p.n.e.), uwarunkowane jednak w pewnej mierze czynnikami politycznymi, obawą spisku. Po II wojnie punickiej niepokój budziła zwłaszcza postawa Kampanii i południowej Italii. Nie należy jednak przeceniać politycznego charakteru tych repreąji. Rzymianie uważali, że zagrożona została istota ich religijności i dobrych obycząfów (mores

491