37460 Re exposure of DSC03385

dawnictwami w Rzymie. Zarządzenia Dioklecjana i Konstantyna objęły takie stan dekurionów. Jut w III w. warstwy posiadające miast, czyli dekurionowie, byli obciążeni obowiązkiem ściągania podatków w okolicy. CuriaUs (tak zwano ich w IV w.) próbowali czasem uchylić się od tego ciężaru opuszcsąjąc miasto. Toteż edykty z lat 316 i 325 zabroniły im rezygnować ze Bwych stanowisk, do których zostali dziedzicznie przywiązani.

Dioklecjan przeprowadził istotne zmiany w systemie podatkowym. Wssyscjr mieszkańcy Imperium mieli płacić podatki bezpośrednie, przede wszystkim gruntowe. Dochody z podatków pośrednich skurczyły się wskutek inflacji i zahamowania rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej. Jut wprowadzona w ni w. annona mUitaris była podatkiem pobieranym w naturze, stała się ona wzorem dla systemu podatkowego epoki późnego cesarstwa. Wszyscy posiadacze ziemi (takie w Italii) musieli odtąd płacić podatek bezpośredni, obliczony według specjalnych jednostek ziemi - iugum i liczby ludzi na niąj mieszkąjących - capila. Jako podstawową jednostkę podatkową iugum uznano działki o różnej wielkości, ale zbliżonej dochodowości, tak np. w Syrii iugum stanowiło 20 jugerów ziemi ornej pierwszej klasy łub 40 jugerów drugiej, albo 60 - trzeciej, a także 5 jugerów winnicy. W innych prowincjach iugum miało rozmaitą wartość. Także obliczanie łudzi pracujących na roli nie było jednolite, np. na pewnych obszarach podlegali capitatio tylko mężczyźni, na innych także kobiety. Ogólnie jednak nowy wymiar podatków obciążał znacznie bardziej drobną własność, gdzie liczba ludzi na iugum była o wiele wyższa niż w wielkich mąjątkach. Ten system iugatio -capitatio oparty był na dostawach produktów rolnych i opłatach w pieniądzach. Ladzie nie poeiadąjący ziemi płacili pogłówne zwane capitatio plebeia. Od czasów Dioklecjana państwo rzymskie zerwało z zasadą stałej wysokości podatków, powiększało je w zależności od swych potrzeb.

Wprowadzony przez Dioklecjana dla zapobieżenia inflacji złoty aureus Konstantyn zastąpił nieco lżejszą jednostką złotą, zwaną aolidus. Dysponując dużymi zasobami złota po zwycięstwie nad Licyniuszem (324 r.) mógł Konstantyn przeprowadzić udaną reformę monetarną. Złoty solidus wagi 4,54 g stał się podstawą pieniądza rzymskiego w okresie późnego cesarstwa. Mniejsze znaczenie miały monety srebrne. Dzięki swej reformie Konstantym mógł wprowadzić wiele podatków płatnych w pieniądzach

W dziedzinie ekonomiki późne cesarstwo zerwało zupełnie z podstawowymi zasadami pryncypatu, które zapewniały swobodny rozwój różnych dziedzin żyda gospodarczego bez interwencji władz państwowych. Gospodarka została w znacznym stopniu podporządkowana dyrektywom państwa, jego władza i kontrola nawiązywały do pewnych tradycji gospodarki kierowanej państwa Ptolemeu-azów w Egipcie, ale wprowadzono wiele elementów mających ujednolicić system w tak olbrzymim Imperium. Jakkolwiek nowy system dal pewne efekty ekonomiczne, korzystne dla władzy państwowej, dostarczył bowiem środków wystar-czających na utrzymanie wielkiej armii, bardzo rozwiniętego aparatu biurokratycznego i licznego dworu, co pochłaniało olbrzymie sumy, to jednak wyczerpał gospodarczo ogół ludności.

W okresie późnego cesarstwa wprowadzono zasadnicze zmiany administracyjne. których autorami byli Dioklecjan, Konstantyn i kh następcy. Jut Dioklecjan powiększył wydatnie liczbę prowincji do 110 tmnąc znacznie nnugm jednostki, na których czele stali pracaidea, corrsctore* lub cnnłarai. Kilka prowincji łączyło się w jednostkę nadrzędną - dierwję Phi wolnie było 13 bd 13 dieceąji, aa Konstantyna - 13, za Waleaaa - 11 Italia została podzielona między dwie dieceąje, nie miała żadnych przywilejów. Istotną zmianą w systemie administracji było zniesienie podziału urzędów na senatorskie i skwickie, dla przedstawicieli obu warstw społecznych dostępne byty wszystkie stanowiska. Proces ten zakończył Konstantyn likwidując odrębność stanu ekwickiegp.

_ 2. Reforma armii i tśmłn istracji

Na czasy Konstsuityna przypadąją dalsze reformy systemu administracji prowincjonalnej, a mianowicie zapoczątkowania podziału państwa na prefektury. Ich liczba i zasięg terytorialny zmieniły się nieco w IV w. Za Konstantyna zachodnia część państwa dzieliła się na trzy prefektury, wschodnia tworzyła zaś jedną prefekturę. Po 337 r. (prawdopodobnie do 398 r.) występują trzy prefektury: 1) Oalliorum, 2) Illyria, Italiae et Africae, 3) Orientu. Ostateczny podział państwa na cztery prefektury ukształtował się po 398 r., kiedy to część prowincji iliryjskich została oddana pod władzę cesarza Wschodu, Arkadiusza. W zachodniej części Imperium pozostały wówczas dwie prefektury, ItaJiat i OaUiarum, we wschodniej zaś — praefectura per Orientem i praeftctura per lllyricum. Na czele tych wielkich jednostek administracyjnych stali praefecti proetorio, podlegali im aicarii zarządzający diecezjami, nąjnitazą jednostką administracji były nadal prowincje zarządzane zarówno przez ekwiddch praesidee, jak i sanatorskich correctores i consulares. Za Konstantyna ostatecznie oddzielono władzę cywilną od wojskowej. Prefekci byli najwyższymi urzędnikami administracji cywilną] i sądownictwa, na czele armii stali magietri militum i duce*. W ton sposób Konstantyn Wielki zakończył dzido rozdzielenia władzy cywilną] i wąjskowsj, zapoczątkowane przez Galiena, a rozwinięto przez Dioklecjana.

Liczebność armii w czasach późnego cesarstwa wzrosła do około 600 tysięcy ludzi, co było koniecznością wobec stałego zagrożenia granic. Lata nąjatdów w końcu II i III w. wykazały, że zasadniczą bolączką organizacyjną państwa jest brak armii rezerwowej, którą można by przerzucać na teren zagrożony. Pierwsze próby powołania takich rezerw wojska poczynił już cesarz Galienus. Dioklecjan zapoczątkował podział wojaka na dwie zasadnicze grupy. 1) wojska pograniczne - limitanei, ze stałą siedzibą oraz 2) wojska rezerwowe - comitatensee, przerzucane w razie potrzeby na teren zagrożonej prowincji; były one jednak nieliczne i nie stwarzały wystarczającej rezerwy. Twórcą nową] koncepcji organizacji armii był Konstantyn, który skorzystał tu z wielu pomysłów Galiena.

Jego dziełem było znaczne umocnienie comitatenaet i oddzielenie wojsk granicznych od potowych. Wojska graniczną zwane ripeneee, nad Dunajem i Renem 6łl