25054 Obraz4 (96)

do obrotów, zasad określania kursów walorów będących w obrocie, a także zasad działania sądu honorowego i rozjemczego. Dodatkowo każdy organ giełdowy pracuje według swojego wewnętrznego regulaminu. Tak więc może istnieć również np. regulamin pracy zarządu, regulamin wyborczy, regulamin maklerów, regulamin sądu rozjemczego.

Organy giełdy składają się zazwyczaj z: zarządu giełdy, komisji dopusz-czeniowej, izby maklerów, sądu rozjemczego i honorowego oraz izby rozrachunkowej (biura). Główne zadanie zarządu sprowadza się do regulowania obrotu giełdowego oraz utrzymywania określonego porządku w pomieszczeniach giełdy. Ustala on także: warunki dopuszczania osób do udziału w giełdzie, wysokość opłat giełdowych oraz rozstrzyga kwestie sporne powstałe podczas zawierania transakcji giełdowych, zarządza finansami giełdy itd. Komisja dopuszczeniowa wydaje decyzję o dopuszczeniu danego waloru do obrotu na rynku papierów wartościowych. Izba maklerów jest organem przedstawicielskim maklerów, który sprawuje kontrolę nad ich działalnością, rozdziela między nich pracę oraz rozstrzyga powstałe między nimi spory. Sąd rozjemczy i honorowy pełni funkcję pomocniczą, rozstrzygając spory powstałe w czasie dokonywania transakcji oraz pociągając do odpowiedzialności osoby, które zawiodły ogólne zaufanie (zachowanie niezgodne ze zwyczajami giełdy lub z kodeksem etycznym). Zadaniem izby rozrachunkowej jest dokonywanie wszystkich rozliczeń w związku z zawartymi transakcjami giełdowymi. W skład wyposażenia materialnego wchodzi ring (parkiet giełdy), gdzie zawiera się transakcje w czasie trwania sesji, wraz z tablicami, na których wyświetla się wartości notowań poszczególnych walorową oraz pomieszczenia pomocnicze zarządu i jego organów wraz z urządzeniami łącznościowymi. Od miejsca rozmieszczenia konkretnych elementów wyposażenia giełdy zależy tworzenie się lokalnych rynków cząstkowych (danego waloru) w czasie sesji giełdowej.

Dotyczy to giełd, na których handel odbywa się w sposób tradycyjny, a więc na parkiecie. Natomiast coraz więcej giełd papierów wartościowych przechodzi na komputerowy system notowań. Takie giełdy są wyposażone w komputery i system informatyczny, poprzez który następuje wprowadzanie zleceń i zawieranie transakcji. A zatem na tak zorganizowanych giełdach istnieje tylko sala komputerowa wraz z odpowiednim zabezpieczeniem systemu komputerowego. Transakcje odbywają się bez obecności maklerów. Swoje zlecenia oraz zlecenia swoich klientów do systemu informatycznego giełdy wprowadzają oni poprzez terminale komputerowe w swoich biurach maklerskich.

Dodajmy, że biorąc pod uwagę specyfikę obrotu różnymi rodzajami instrumentów, można wyróżnić dwie podstawowe grupy giełd finansowych. Do pierwszej zalicza się te giełdy, na których handluje się podstawowymi papierami wartościowymi, jakimi są akcje i obligacje. Do największych w świecie takich giełd należą giełdy w Nowym Jorku (New York Stock Exchange, American Stock Exchange), Londynie (The International Stock Exchange London), Tokio (Tokyo Stock Exchange), a także w Paryżu, Amsterdamie, Zuiychu i Frankfurcie nad Menem.

Giełdy także się łączą. Na przykład w Europie fuzję przeprowadziły giełdy papierów wartościowych w Paryżu, Amsterdamie i Brukseli, tworząc we wrześniu 2000 r. drugi co do wielkości po Londynie rynek kapitałowy w Linii Europejskiej. Trzy narodowe giełdy utworzyły całkowicie zintegrowany, nowy parkiet, o nazwie Euronext, podlegający prawu holenderskiemu. W Paryżu odbywa się handel akcjami najważniejszych spółek wszystkich trzech giełd, w Amsterdamie handel instrumentami pochodnymi, a w Brukseli akcjami małych, ale dobrze zapowiadających się spółek. Dzięki zintegrowaniu systemów komputerowych oraz zasad przeprowadzania transakcji w każdym z tych miast możliwe jest i kupno, i sprzedaż wszystkich walorów, którymi obraca się w Euro-next. W momencie uruchamiania nowego rynku jego kapitalizacja wynosiła 2 bln 380 mld euro (więcej niż kapitalizacja giełdy we Frankfurcie nad Menem, ale mniej niż giełdy w Londynie), a notowanych było nieco ponad 1600 spółek. W roku 2001 do współpracy z giełdą Euronext przystąpiła giełda w Lizbonie, a w lutym 2002 r. warszawska Giełda Papierów Wartościowych, zawierając odpowiednią umowę o współpracy, co dla jej członków oznacza możliwość obrotu produktami Euronext i odwrotnie.

Drugą grupę giełd stanowią te, na których handluje się instrumentami pochodnymi, a w szczególności opcjami i kontraktami futures; giełdy te nazywa się także czasami giełdami terminowymi. W wielu krajach obrót instrumentami podstawowymi i pochodnymi jest prowadzony oddzielnie. Do najważniejszych giełd instrumentów financial futures należą giełdy w Chicago (Chicago Board of Trade, Chicago Mercantile Exchange), Londynie (London International Financial Futures Exchange, która w październiku 2001 r. została przejęta przez Euronext¹), Zurychu (Eurex — giełda powstała z połączenia giełd terminowych w Niemczech i Szwajcarii), Tokio i Paryżu. Z kolei największymi giełdami opcji na świecie są: Chicago Board Options Exchange, London International Financial Futures Exchange, Philadelphia Stock Exchange, New York Stock Exchange.

4.2. Uczestnicy giełdy

Uczestnicy giełdy to osoby, dla których giełda jest miejscem pracy. Prawo do uczestnictwa w handlu giełdowym otrzymuje się na zasadzie dopuszczenia, które może nastąpić poprzez urzędowe wyznaczenie danej osoby do pełnienia określonej funkcji albo na podstawie postanowienia odpowiedniego organu giełdy, najczęściej jej zarządu. Kwestia uczestnictwa w obrocie giełdowym nie musi być jednakowo rozwiązywana we wszystkich państwach, ponieważ giełdy nie -muszą być do siebie podobne. Ponadto zależy to od systemu pracy danej giełdy, co oznacza, iż inaczej wygląda model organizacyjny giełdy pracującej w systemie

141

1

Giełda Euronext po przejęciu London International Financial Futures Exchange ma szansę zostać największą instytucją świadczącą usługi giełdowe w Europie. W ramach Euronext giełda LIFFE będzie głównym rynkiem instrumentów pochodnych.