19919 P1010138 (7)

98

98

zaopatrzenia gleb w składniki mineralne upodabnia się do świerka (Kosder Bellon i in. 1977).

Zagrożenia abiotyczne

Silne i długotrwałe mrozy w czasie ostrych zim mogą spowodować uszko- 1 dzenia, a nawet obumieranie drzew. W Polsce największe szkody spotyka się i we wschodniej części kraju. Jedlica w fazie uprawy jest wrażliwa na przymrozki. Pod umiarkowaną osłoną drzewostanów szkody te nie występują (Bellon i in. 1977).

Okiść nie stwarza niebezpieczeństwa, może być ona natomiast groźna w nie pielęgnowanych młodnikach i drągowinach. Znaczne szkody może powodować wiatr. Ponieważ jedlica przerasta pod względem wysokości towarzyszące jej gatunki krajowe i góruje nad drzewostanem, narażona jest na wywały, zwłaszcza na bardzo żyznych i ciężkich glebach, na których rozwija ona płytki i słaby system korzeniowy.

Częstym zjawiskiem u jedlicy jest żółknięcie igliwia i w związku z tym obumieranie drzewek. Przyczyną tego jest utrata wody w wyniku transpiracji, głównie w czasie słonecznych, wiosennych dni, gdy roślina nie może deficytu wody wyrównać pobieraniem jej z gleby, która jest jeszcze zamarznięta.

Wrażliwość na zanieczyszczenia przemysłowe Jedlica należy do bardzo wrażliwych gatunków na imisje SO2, mniej wrażliwych na O3 i wrażliwych na fluorowodór (tab. 5, 7 i 8). Według badań amerykańskich należy ona do trzeciej grupy drzew o najmniejszej odporności na oddziaływanie fluoru (gatunków wrażliwych) (Greszta 1987). Jedlica wykazała najmniejszą przeżywalność (33%) na powierzchniach doświadczalnych zlokalizowanych w Górnośląskim i Krakowskim Okręgu Przemysłowym, ustępując szczególnie: dębowi czerwonemu (82%), sośnie czarnej (81%), modrzewiowi europejskiemu (79%), wejmutce (75%), choinie kanadyjskiej (57%) i żywotnikowi zachodniemu (44%). Pod względem wysokości w wieku 10 lat przewyższała jedynie choinę kanadyjską (Latocha, Hawryś 1976).

Jedlica obok świerka, modrzewia i graba należy do bardzo wrażliwych gatunków na NaCI znajdujące się w glebie (tab. 9).

Biorąc pod uwagę stopień uszkodzeń w rejonach przemysłowych, jedlicę zaliczono jednak do gatunków odpornych, a więc przydatnych do zalesień i przebudowy drzewostanów na wspomnianych terenach (Greszta 1987). Nie znalazła się ona jednak w składzie gatunkowym odnowień zalecanych w lasach pozostających pod wpływem oddziaływania przemysłu (Zasady hodowli lasu 1988).

Siedliskowe typy lasu

Daglezja może być uprawiana jako cenna domieszka uszlachetniająca w typach siedliskowych lasu od boru mieszanego świeżego do lasu świeżego na niżu, w wariantach wyżynnych powyższych siedliskowych typów lasu, a także w lesie

mieszanym górskim i górskim. Ogólnie można stwierdzić, że odpowiadają jej warunki la, I i II bonitacji sosny oraz II bonitacji dębu. Polecana jest szczególnie do upraw w pasie bezświerkowym (Bellon i in. 1977). „Zasady hodowli lasu” (1988) ograniczają wprowadzenie jedlicy jako gatunku domieszkowego do siedlisk lasu mieszanego świeżego i lasu świeżego (Krainy I-IV).

3. Wzrost i produkcyjność

Jedlica należy do najszybciej rosnących drzew iglastych w strefie klimatu umiarkowanego. Przewyższa pod tym względem sosnę, świerk, modrzew i jodłę.

Należy ona w Ameryce do bardzo szybko rosnących gatunków o dużej wydajności. Szybki wzrost rozpoczyna się około 10 roku życia. W średnich warunkach siedliskowych (III klasy bonitacji) jedlice osiągają 40 cm wysokości w wieku 5 lat i 142 cm w wieku 9 lat. W wieku 20 lat roczny przyrost wysokości wynosi 60 cm (Bellon i in. 1977) (por. też tab. 12).

W Stanach Zjednoczonych jedlica osiąga w wieku 100 lat wysokość od 61 m (I bonitacja) do 24,4 m (V bonitacja). Miąższość grubizny bez kory wynosi odpowiednio 1340 i 374 m³/ha (Bellon i in. 1977).

W Polsce zasobność drzewostanów ustępuje północno-amerykańskim, ale jest również bardzo wysoka. W Krainie Mazursko-Podlaskiej w wieku 67-78 lat miąższość grubizny wynosi od około 450 do 900 m³/ha (Bellon i in. 1977). W lasach krynickich jedlica osiągnęła następujące wymiary:

Wiek (lata)	1	dmax	H	Hnm
	(cm)	(cm)	(m)	(m)
31	19,3	32,0	14,9	20,0
50	32,1	41,0	23,6	26,5
70	47,1	52,8	31,3	3J.5

W Zawoi w wieku 93 lat jedlica dorasta do 32,2 m wysokości i 40,5 cm pierśnicy (wartości średnie). Drzewostan ten (z udziałem wejmutki) osiągnął zasobność 982,2 m³/ha. W drzewostanach krynickich i w Zawoi jedlica przewyższała pod względem produkcyjności wszystkie rodzime gatunki (Jaworski, Majerczyk 1975, Fabijanowski i in. 1980).

4. Odnawianie

Uprawa daglezji jest zagadnieniem obszernym, wymaga m.in. dobrania odpowiednich proweniencji, starannego wyboru warunków siedliskowych, sposobu wprowadzania i więźby.

W warunkach Polski — na zachód od Wisły — najlepiej rosną jedlice pochodzące ze stanu Waszyngton i z pogranicza Kolumbii Brytyjskiej. Dla terenów