33376 img926

panowania wypowiedzi. Jest rzeczą jasną, iż skoro mówienie i pisanie są odmiennymi procesami, to odmienne też być muszą produkty tych procesów — teksty.

Wszystkie teksty można podzielić na następujące grupy: teksty mówione:

/

/

1) prymarnie mówione

a)    spontaniczne

b)    przygotowane

2)    odczytane (wtórnie mówione, prymarnie pisane)

3)    stylizowane na język pisany, „książkowy” teksty pisane:

1)    prymarnie pisane:

a)    nie przeznaczone do wygłoszenia (tzw. inwarianty graficzne)¹

b)    przeznaczone do wygłoszenia (np. przemówienia)

c)    nadające się do wygłoszenia (np. powieści czytane w radiu)

2)    prymarnie mówione (zapisane)

3)    stylizowane na język mówiony (np. dialogi w powieści lub dramacie)

Każdy tekst mówiony może być zapisany, nie każdy jednak tekst pasany może być wygłoszony. Istnieją bowiem teksty JP, które operują różnego rodzaju znakowymi elementami graficzno-spacjalnymi (nie mówiąc już o ideogramaoh), których nie można przekodować na język mówiony.

W opisie różnic między JM a JP będą mnie interesowały typowe teksty mówione (spontaniczne) i typowe teksty pisane, zakładające „cichą” lekturę.

Zajmę się wpierw różnicami wynikającymi z odmiennego statusu komunikacyjnego tekstów JM i JP.

Komunikacja pisana jest, jak trafnie zauważył Janusz Lalewicz², dwupoziomowa (por. rys. 15).

Kodowanie i dekodowanie tekstu pisanego tworzą dwie oddzielne operacje, podczas gdy — jak pisze J. Lalewicz — „Słowo mówione istnieje i znaczy jedynie jako wypowiadane i słyszane zarazem. To

42

1

   Teksty tego typu omówił bliżej na przykładzie współczesnej prozy i poezji S. Balbus w pracy: Graficzny inwariant tekstu literackiego. W: O języku literatury. Red. J. Bubak i A. Wilkoń. Katowice 1981, s. 230—256.

2

   J. Lalewicz: Komunikacja językowa i literatura. Wrocław—Warszawa— —Kraków—Gdańsk 1975, s. 74.