34711 PwTiR091

180 Rozdział 7

równowartość 175 euro, aby można było wystąpić o zwrot podatku VAT od towarów nabytych w danym państwie członkowskim UE i wywiezionych poza obszar celny Wspólnoty.

7.6. Zasady ochrony przyrody

Ścisłe związki przyrody z turystyką i rekreacją są dla każdego oczywiste. Różne cechy i elementy środowiska naturalnego stanowią przedmiot zainteresowania zarówno turystów, jak i uczestników rekreacji. Właśnie te tzw. walory przyrodnicze są wykorzystywane do przyciągnięcia turystów, a także w celu zachęcenia do uprawiania rekreacji. Czynniki przyrodnicze spełniają wtedy bardzo różne funkcje: poznawcze, kształcące, wychowawcze, estetyczne, zabawowe, sportowe, zdrowotne, wypoczynkowe, prestiżowe, czy użytkowe. Właśnie przyroda jest zwornikiem turystyki z rekreacją. Przy tym rozwój turystyki i rekreacji przyczynił się do konieczności wprowadzenia administracyjnych ograniczeń w korzystaniu z przyrody w celach turystycznych i rekreacyjnych. Doprowadziło to do ustalenia zasad ochrony przyrody w skali nie tylko krajowej, ale także międzynarodowej.

Podjęte w Polsce działania prawne i organizacyjne zmierzające do ochrony przyrody znalazły wyraz w ustawie o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju z 2001 r. Zaliczyła ona do strategicznych zasobów' naturalnych Polski m.in. lasy państwowe, zasoby przyrodnicze parków narodowych, wody podziemne i powierzchniowe w ciekach naturalnych i w źródłach, w których biorą one początek, w kanałach, w jeziorach i zbiornikach wodnych o ciągłym dopływie wody, jak też wody polskich obszarów morskich wraz z pasmem nadbrzeżnym. Stanowią one własność Skarbu Państwa i w zasadzie nie podlegają przekształceniom własnościowym. Powołana ustawa gwarantuje wolny wstęp do lasów państwowych oraz cieków' i zbiorników wodnych stanowiących własność Skarbu Państw a. Zasadą jest nieodpłatność wszelkich form korzystania ze strategicznych zasobów' naturalnych kraju w celach niekomercyjnych. Dotyczy to zwłaszcza rekreacji. Szczegółowe zasady korzystania przez obywateli z tych zasobów określają odrębne przepisy. Takie przepisy zawiera w szczególności ustawa o ochronie przyrody z 2004 r. oraz ustawa o lasach z 1991 r. omówiona w punkcie 2 rozdziału 6 podręcznika.

Zgodnie z powołaną ustawą z 2004 r. ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody. Odnosi się to do:

•    dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów;

•    roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową;

•    zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia;

•    siedlisk przyrodniczych;

•    siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów;

•    tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt;

•    krajobrazu;

•    zieleni w miastach i wsiach;

•    zadrze wień.

Ochrona przyrody oznacza ochronę szczególnie cennych przyrodniczo obszarów i obiektów oraz ochronę gatunkową roślin i zwierząt, stanowiąc istotną część szerszego pojęcia ochrony środowiska. Toteż prawo ochrony przyrody stanowi dział prawa ochrony środowiska.

W świetle ustaleń ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. można wskazać trzy zasady prawa ochrony przyrody:

•    zasadę powszechności ochrony przyrody,

•    zasadę planowości ochrony przyrody,

•    zasadę priorytetu interesu publicznego w ochronie przyrody.

Zgodnie z omawianą ustawą dbałość o przyrodę, będącą dziedzictwem i bogactwem narodowym, jest obowiązkiem organów administracji publicznej, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych. Nakłada to rozmaite obowiązki nie tylko na organy administracji rządowej i organy jednostek samorządu terytorialnego, ale także na osoby prawne, inne jednostki organizacyjne i osoby fizyczne prowadzące działalność wpływającą na przyrodę. W konsekwencji ochrona przyrody jest obowiązkiem każdego, a więc także osób uprawiających turystykę lub rekreację w środowisku przyrodniczym oraz organizatorów turystyki i organizatorów rekreacji.

Realizacja celów ochrony przyrody wymaga wprowadzenia wielu zakazów i ograniczeń zachowania się na obszarach chronionych oraz w odniesieniu do obiektów chronionych. Formy ochrony przyrody ustalone w omawianej ustawie dzieli się zwykle na trzy grupy:

•    formy ochrony obszarowej: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu i obszary Natura 2000;

•    formy ochrony obiektowej: pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;

•    formy ochrony gatunkowej: roślin, zwierząt lub grzybów.

W najpełniejszym zakresie ochrona przyrody jest realizowana na obszarach chronionych. Zgodnie z definicją Światowego Związku Ochrony Przyrody jest to obszar lądu i/lub morza wyznaczony celowo do ochrony i zachowania różnorodności biologicznej i zasobów naturalnych, a także związanych z nimi dóbr kulturowych, zarządzany prawnie lub innymi skutecznymi środkami. Taką właśnie najcenniejszą formą ochrony obszarowej są parki narodowe. Są one tworzone w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Obecnie są w Polsce 23 parki narodowe. Utworzenie nowych parków narodowych, zmiana granic już istnieją-