Ognisko zawałowe jest martwicą traktowaną przez organizm jako ciało obce. Powoduje to reakcję ze strony sąsiadujących tkanek, które poprzez szereg mechanizmów obronnych dążą do jego usunięcia lub oddzielenia.
Najczęściej obserwowane sposoby zejścia zawału to:
a. Organizacja (organisatio) - polegająca na zastępowaniu mas martwicowych poprzez pączkujące naczynia włosowate i rozrastające się komórki mezenchymalne. Rozwijająca się młoda ziarnina wypełnia miejsce po zawale, ulegając z czasem przekształceniu w tkankę łączną włóknistą, a w końcowym etapie - w bliznę pozawałową (cicatrix post infarctum).
b. Rozmiękanie (emollitio s. ramollitio) - które zależnie od przebiegu dzieli się na:
- jałowe (ramollitio aseptica) - masy martwicowe ulegają rozpuszczeniu i wchłonięciu; w miejscu zawału tworzy się jama wypełniona opalizującym płynem surowiczym, co często obserwowane jest w mózgu - lacuna postapoplectica;
- zakaźne (ramollitio septica) - w miejscu ogniska zawałowego, zależnie od rodzaju wikłającego drobnoustroju, powstaje ropień bądź rozwija się zgorzel.
c) Zwapnienie (calcificatio) - w obrębie zawału odkładają się związki wapniowe. Jest to typowy przykład zwapnienia dystroficznego.
d) Oddzielenie tkanki martwiczej (sequestratio) - granulocyty (głównie obojętnochłonne) wału demarkacyjnego uwalniając enzymy proteolityczne, powodują rozpuszczanie powierzchownych warstw zawału. Na zewnątrz rozmiękających mas wytwarza się wyraźna torebka łączno-tkankowa.
Makroskopowo sekwestracja zawału widoczna jest w wątrobie w postaci szarożółtawej obwódki wokół rozpadłej, czerwonobrunatnej tkanki wątrobowej. W obrazie histopatologicznym, wokół martwej tkanki często ulegającej zwapnieniu w części centralnej, widoczny jest naciek utworzony z leukocytów oraz obładowanych hemosyderyną makrofagów i otoczony wyraźnym pasem tkanki łącznej.
68