37337 Obraz8

284 A. R. Radcltffe-Brown - Wyspiarze z Andamanów

Jak, w takim razie, doszło do tego, iż wierzy się, że włókno to oznacza tabu. Na Małym Andamanie kobiety noszą to włókno, aby zakryć srom, a niegdyś robiły to również kobiety na Andamanie Północnym. Możemy z tego wnioskować, że był to stary element kultury andamańskiej, który możemy datować na odległy okres, zanim mieszkańcy Małego Andamana zostali oddzielni od tych z Wielkiego Andamana. Trzeba pamiętać, że narządy płciowe kobiet są tabu w bardzo szczególnym sensie i nie wchodząc w szczegóły, możemy przypuszczać, że wyspiarz z Andamanów uważa kobiece genitalia za miejsce, w którym znajduje się ten sam rodzaj siły lub mocy, który powoduje, że duchy lub ciało zmarłego są niebezpieczne. Można wskazać fakt, który naświetli to zagadnienie i umocni naszą argumentację, a mianowicie chodzi o to, że krajowcy z Andamana Północnego często używają wyrażenia Lau-buku (znaczącego dosłownie „duch-kobiety” lub „żeńskie duchy”) na określenie kobiet będących w grupie, zamiast frazy, której moglibyśmy się spodziewać - n ’e-buku. Wydaje się, że z_powodu '] swojej płci i szczególnych wyobrażeń z nią kojarzonych, uważa się, że ^; kobiety są w bardzo szczególnej relacji ze światem duchów. Możemy więc doj ść do wniosku, że włókno koro, będąc odpowiednim do tego materiałem, było używane najpierw jako zasłona dla kobiet i w ten sposób stało się znakiem tabu w ogóle, lub odwrotnie, że z nieznanych przyczyn stwierdzono, że jest właściwą rzeczą na oznaczanie każdego typu tabu, i w ten sposób może być używane zarówno jako zasłona dla kobiet, jak i jako znak ostrzegawczy, na grobie i we wsi, którą nawiedziła śmierć²⁴.

Po tej dygresji powróćmy do zagadnienia inicjacji zmarłego do świata duchów. Skoro taka ceremonia wymaga czasu jest jasne, że w pewnym okresie zmarły znajduje się w przejściowej pozycji, nie jest już członkiem społeczeństwa żywych, ale nie wszedł jeszcze w skład społeczeństwa umarłych. Dopóki jest tak usytuowany, jego krewni i przyjaciele są wciąż z nim związani, a on sam nadal pozostaje w częściowym kontakcie z żywnymi, W tym czasie społeczeństwo ciągle odczuwa szkodliwe efekty śmierci, a jednocześnie zachodzi proces powrotu do równowagi, któremu służą zwyczaje żałobne. Pod koniec nieboszczyk jest już całkowicie wchłonięty przez świat umarłych i nie odgrywa już roli w życiu społecznym czy też nie wpływa na nie bardziej niż jakikolwiek inny duch, a żałoba kończy się ceremonią.

²⁴ Zarośla trzcin (bibo), z których liści uzyskuje się włókno koro są uważane, jak się zdaje, za miejsca, w których ukrywają się duchy. Tubylcy często mówią o Bido-teć-lau (duchach liścia Calamus).

Ceremonia ta składa się w dwóch części. Jedna z nich polega na wy-dobyciu kości i ich ponownym przyłączeniu do społeczeństwa. Ryt ten możemy uznać za ostateczne usytuowanie zmarłego w odpowiednim miejscu. Wszystko, co pozostało z tego, który niegdyś był źródłem siły wspólnoty, który miał - jak to jest tutaj nazywane - wartość społeczną, to kości, imię oraz wspomnienia o nim zachowane przez przyjaciół. Możemy przypuszczać, że kości nadal częściowo posiadają wartość społeczną, która pierwotnie była związana z ich właścicielem. I rzeczywiście, jest jasne, że tak się dzieje, ponieważ, gdy są już wyciągnięte, krewni przechowują je troskliwie jako relikwie. Pod koniec okresu żałoby bolesne uczucia rozbudzone przez śmierć słabną, a zmarły jest teraz przedmiotem tylko przyjemnych wspomnień, a w najgorszym razie słodko-gorzkichJ Kości są zatem wyraźnie widocznym dowodem na to, że społeczeństwo poradziło sobie z szokiem spowodowanym śmiercią, który zakłócił jego działanie i dlatego są wykopywane jak tylko rekonwalescencja dobiegnie końca, czy raczej, aby umożliwić jej zakończenie, i dlatego właśnie są przechowywane jak skarby.|Jeraz powinno już być jasne, dlaczego Andamanie przypisują kościom zmarłych moc chroniącą przez ukrytymi niebezpieczeństwami. Podobnie jak kości zwierząt, które zostały zjedzone, są namacalnymi i nadającymi się do noszenia znakami niegdysiejszych niebezpieczeństw przezwyciężonych dzięki ochronnemu działaniu samego społeczeństwa, a zatem są gwarancją bezpieczeństwa w przyszłości. A ponieważ śmierć jednego z członków wspólnoty jest nieporównywalnie ważniejszym zdarzeniem niż zwykłe zabijanie i zjadanie powiedzmy diugonia, znacznie większa siła ochronna jest przypisywana kościom ludzkim niż zwierzęcym.

Kości, po tym jak zostaną wykopane, są zabierane do obozu, gdzie płacze się nad nimi, tak jak nad przyjacielem, który był nieobecny. Wszystko to, co zostało z osoby, wraca do społeczeństwa, zajmując odtąd określoną pozycję, a szlochanie jest rytuałem przyłączenia, wyrazem związku tych, którzy płaczą, z kośćmi, które powróciły do nich z grobu. Czaszka, żuchwa oraz kości długie są zatem ozdabiane czerwonym barwnikiem i białą glinką. W ten sposób krewni wyrażają poczucie ich wartości. Pozostałe kości wiąże się w sznury i rozdaje, żeby przy odpowiedniej okazji mogły być użyte jako amulety.

Niedługo po wykopaniu kości ma miejsce draga część ceremonii zakończenia żałoby. Jak widzieliśmy, w okresie, w którym pozycja zmarłego jest przejściowa, jego krewnych nadal łączą z nimi społeczne więzy, ale