65700 Obraz
8

264 A. R. Radcllffe-Brown - Wyspiarze z Andamanów

węże; tłuszcz z organów wewnętrznych, jak na przykład tłuszcz nerki lub tłuszcz jelitowy dzika, żółwia, warana i Paradoxurusa; wątroba rekina, płaszczki i Plotosusa oraz miód. W następnej kolejności należy wymienić mięso dzika, żółwia, warana i Paradoxurusa oraz ryb wspomnianych powyżej; również jaja żółwia. Do nich powinno się dodać larwy jadalne oraz część pożywienia roślinnego, takiego jak na przykład jamsy oraz owoce i nasiona Artocarpusa. Na dole skali znajdują się, a zatem są najmniej niebezpieczne, mięczaki, mniejsze ryby oraz pożywienie roślinne.

Są dwie zasady leżące u podstaw tej gradacji pożywienia. Pokarmy, których zdobycie jest trudne i niebezpieczne, są uważane za niosące zagrożenia w większym stopniu niż inne. W związku z tym wszystkie ryby, których spożywanie postrzega się jako niebezpieczne, rzeczywiście są groźne, tak jak rekiny, płaszczki, drapieżny Plotosus oraz ryba komar, która ma na głowie mocne ostrze, którym może spowodować poważne rany. Po drugie, pożywienie, które ceni się najwyżej, postrzegane jest jako bardziej niebezpieczne niż to mniej ważne. Tłuszcz zwierząt jest uważany za przysmak i w związku z tym ma wysoką pozycję w skali. Wyjaśnia to również miejsce zajmowane przez miód i larwy jadalne. Uważa się, że jedzenie diugoni, których zdobycie jest najtrudniejsze i najniebezpieczniejsze, a jednocześnie są one najwyżej cenionym pożywieniem, niesie za sobą zagrożenie większe niż w przypadku jakiegokolwiek innego pokarmu.

To właśnie owa różnica w stopniu zagrożenia przypisywanego poszczególnym pokarmom, jest kluczem do wyjaśnienia wierzeń z nimi związa-InycL jHipoteza, którą chcę postawić, zakłada, że zwyczaj malowania ciała po spożyciu pokarmu jest wyrazem społecznej wartości jedzenia.

We wspólnocie tak prostej, jak ta wyspiarzy z Andamanów, w której niezbędne pożywienie musi być zdobywane z dnia na dzień, jedzenie zajmuje centralną pozycję i jest głównym źródłem różnic czy też wahań między stanami euforii i załamania, które konstytuują życie emocjonalne społeczeństwa. Pokarm jest uzyskiwany tylko dzięki nakładowi starań i są to wysiłki wspólne. Zdobywanie pożywienia jest główną aktywnością społeczną, w której, jak wymaga tego zwyczaj, oczekuje się, że wezmą udział wszyscy sprawni fizycznie członkowie społeczności. Podstawowa powinność mężczyzny wobec społeczeństwa może być zdefiniowana jako obowiązek dostarczenia jedzenia dla siebie i innych, a nikt nie jest traktowany z większą wzgardą, niż ten, kto jest leniwy i beztroski w tym względzie. Z drugiej strony, mężczyzna, który cieszy się największą estymą to wprawny myśliwy, który jest jednocześnie hojny, gdy dzieli pożywienie, które zdobył. Jedzenie dostarcza wspólnocie jej głównych radości i smutków. Kiedy brakuje pożywienia cierpi cała społeczność. Mężczyźni cały czas poświęcają polowaniu, ale są niezadowoleni. Muszą posilać się mało smakowitymi pokarmami, takimi jak gorsze rodzaje mięczaków. Z drugiej strony, kiedy panuje obfitość jedzenia cała społeczność wspólnie się raduje. Polowanie i łowienie ryb przestają być żmudną pracą, a są miłą rozrywką.

|~Rozpatrując to zagadnienie w perspektywie relacji do uczuć jednostki, możemy stwierdzić, że to właśnie szczególnie w związku z pożywieniem zdaje sobie ona sprawę, że jest częścią społeczności, dzieląc z innymi swoje radości i smutki, biorąc udział we wspólnym działaniu, polegając na innych w kwestii zaspokojenia głodu i będąc zobowiązaną przez obyczaj do dzielenia się zdobytymi pokarmamijA zatem, jedzenie jest dla wyspiarza z Andamanów rzeczą, która bardziej niż cokolwiek innego, służy dzień po dniu uświadamianiu mu uczucia związku z towarzyszami. Jest też źródłem znacznej części jego radości i smutków oraz ekscytacji i rozczarowań. W związku z tym, jeśli tubylcy chcą dostarczyć sobie nawzajem rozrywki, czynią to za pośrednictwem historyjek o udanym polowaniu, a wiele spośród ich pieśni dotyczy zdobywania pożywienia.

W związku z tym widać wyraźnie, że jedzenie staje się ważnym, wtórnym przedmiotem fundamentalnych dyspozycji afektywnych, które regulują postawy emocjonalne jednostki wobec społeczeństwa. Jest to ściśle związane z uczuciem obowiązku moralnego; do najwyżej cenionych właściwości moralnych na Andamanach należą energia przy dostarczaniu jedzenia i hojność przy jego rozprowadzaniu; do najgorszych wad - lenistwo, jeśli chodzi o polowanie, i skąpstwo przy dzieleniu się z innymi. Podobnie, jedzenie jest ściśle powiązane z uczuciem zależności. W szczególności w okresie dzieciństwa jednostka, jeśli chodzi o pożywienie, musi polegać na innych; ale nawet później, jedzenie, które spożywa mężczyzna częściej pochodzi od innych niż jest zdobyte przez niego samego; zależy od wspólnoty, nawet jeśli chodzi o codzienne wyżywienie.

Poszczególne pokarmy, mają różną wartość społeczną. A zatem, diu-goń dostarcza duży zapas wysoko cenionego smakołyku, ale z drugiej strony, może być upolowany tylko dzięki forsownym i niebezpiecznym staraniom wprawnych myśliwych. Na drugim końcu skali, wartość społeczna skorupiaków jest bardzo mała. Nie są smakowite i spożywa się je, tylko wtedy, gdy nie ma nic lepszego, a praca wykonywana przy ich zdobywaniu jest po prostu nudna, żmudna i nie wymaga żadnych specjalnych umiejętności.