38166 r0

istotne znaczeniowo - podobnie jak osobliwości poszczególnych rysunków pewnej litery w piśmie odręcznym sq nieistotne, jeśli tylko można w tych rysunkach rozpoznać owq literę. Pod tym względem piktogram funkcjonuje zatem na sposób znaku: forma służy do identyfikacji piktogramu jako tego, a nie innego z piktogramów danego systemu, majqcego (w tym systemie) ten, a nie inny sens ikoniczny, natomiast nie określa tego sensu bezpośrednio i całkowicie. Jako obraz funkcjonuje tylko realizowany przez dany znak schemat ikoniczny.

3. Ponieważ to, co przedstawione, określone jest przez formę przedstawiajqcq, sposób przedstawienia zależy przede wszystkim od środków przedstawiania. Rysunkowy sposób przedstawiania w szczególności wyznaczony jest przez właściwe rysunkowi środki przedstawiania. Otóż rysunek przedstawia przy pomocy figur graficznych zbudowanych z kresek i, w przypadku niektórych typów rysunku (na przykład rysunku pędzlem), plam. Repertuar i funkcjonowanie tych środków graficznych były rozpatrywane bardziej szczegółowo w częściach lll-V tego szkicu; trzeba jednak zaobserwowane tam mechanizmy i zwiqzki ujqć ogólnie i systematycznie.

Można zatem powiedzieć ogólnie, że forma przedstawiajqca figury - która jest podstawowq jed-nostkq przedstawiania - jest zawsze pewnym układem figur graficznych należqcych do omówionego repertuaru: linii, punktów, obszarów za kreskowanych i - ewentualnie - plam. Znaczy to, że narysować (przedstawić rysunkowo) jakiś element doświadczenia wzrokowego to przedstawić ów przedmiot widzialny przez jakqś kombinację linii, obszarów itd. A ponieważ forma przedstawiona to po prostu druga strona formy przedstawiajqcej - ten sam układ figur graficznych, ale rozpatrywany przez odniesienie do przedstawianego przedmiotu - można powiedzieć, że narysować coś to przedstawić towpostaci jakiegoś układu linii, obszarów, punktów itd. Odwołujqc się do przytoczonego wcześniej sformułowania Alaina i precyzujqc je zarazem, można to wysłowić inaczej: rysunek jest tłumaczeniem wyglqdu przedmiotów na linie, obszary zakreskowane, punkty i (ewentualnie) plamy.

Z drugiej strony jednak, jeśli rozpatrujemy owe linie, obszary itd. jako elementy formy przedstawionej, nie sq to już dla nas po prostu figury graficzne, lecz twory graficzne zinterpretowane w kategoriach doświadczenia wizualnego. Dana linia jest nie tyle jednowymiarowq figurq o pewnej długości i pewnej krzywiźnie, co sylwetq albo konturem jakiegoś przedmiotu (lub części przedmiotu); dany obszar, formalnie będqcy układem zajmujqcych pewnq powierzchnię kresek, ma sens plamy, pokazujqcej cień na powierzchni bryły albo fragment przedmiotu ciemniejszy od innych itp.

Z tego punktu widzenia można doprecyzować czy pogłębić poprzednie określenie przedstawienia rysunkowego. Narysować mianowicie jakiś przedmiot, to przedstawić go przez takie jego właściwości, które można pokazać za pomocq czy też w postaci linii, obszarów i punktów. A więc pokazać kontury przedmiotu albo kontury i zróżnicowanie światłocieniowe poszczególnych powierzchni (lub części powierzchni) przedmiotu itp. Analizy różnych rysunków w poprzednich częściach pokazywały, że zastosowania i funkcje poszczególnych środków graficznych i ich kombinacji mogq być nader różnorodne i złożone; toteż niepodobna wyliczyć wszystkich możliwych sposobów artykułowania wyglqdu przedmiotu przy pomocy wymienionych figur graficznych. Można natomiast określić je w pewien sposób generalnie. To generalne określenie będzie rozwinięciem sformułowanej już wcześniej intuicji, zgodnie z którq rysunek jest przedstawieniem zasadniczo linearnym. Zauważmy bowiem po pierwsze, że całość obrazu zbudowana jest głównie - jeśli nie wyłqcznie - z elementów linearnych: kresek. Ta elementarna linearność formy przedstawionej - a więc postaci, w jakiej da-

26. Sławomir MROŻEK ... (Przyszedł strukturalizm z surrealizmem)

27. MIROSLAY BARTAK ...

t