2(brakujące strony�lej)

Kompetencja i wykonanie a _v.

Drugim istotnym problemem, zajmującym wielu badaczy studiujących rozwój małych dzieci, jest relacja między kompetencją a wykonaniem. Czasem problemem staje się rozróżnienie między tym, co dziecko rzeczywiście vvie i tym, co może zrobić — czyli jego kompetencją — a stopniem, w jakim potrafi wykorzystać swoje zdolności w działaniu — czyli wykonaniem. Dzieci mogą posiadać sprawności, których nie używają w pewnych sytuacjach.

Problem kompetencji i wykonania można zilustrować badaniami; w których przedszkolaków proszono o rozsortowanie przedmiotów należących do różnych kategorii (pojazdy, drzewa, ludzie, meble). Proszono ich o włożenie przedmiotów należących do tej samej kategorii do oddzielnych plastikowych torebek lub położenie ich na różnych kawałkach papieru. Okazało się, że dzieciom udawało się lepiej wywiązać z zadania, gdy używały torebek, niż gdy umieszczały przedmioty na kawałkach papieru. Zatem dziecko, któremu nie powiodło się umieszczenie wszystkich przedmiotów przedstawiających drzewo na jednym kawałku papieru — niepowodzenie w wykonaniu — prawdopodobnie posiadało kompetencję rozumienia pojęcia drzewa, lecz nie potrafiło jej zaprezentować (Markman i in., 1981).

Powody, dla których wykonanie może nieadekwatnie odzwierciedlać kompetencję dziecka są złożone i badacze dopiero zaczynają je rozumieć. Kontekst sytuacyjny, w jakim działa dziecko, jego interpretacja języka używanego przez eksperymentatora, jego założenia co do intencji eksperymentatora — stanowią czynniki, które mogą wpływać na wykonanie. (Por. dyskusję pracy Bryant i Donaldson w dalszej części niniejszego rozdziału).

3.1. Piageta teoria rozwoju poznawczego

«*» ■ ■    ■    'i '    • i    jw

przeprowadzić odwracalnych operacji lub umysłowo odwrócić rozwałkowania „kiełbaski.

Dziecięce struktury poznawcze zmieniają się wraz z wiekiem. Stąd Piaget mówi o „schematach” i „operacjach” jako o zmiennych strukturach poznawczych.

Adaptacja do środowiska (niezmienne funkcje)

Piaget swą teorię zbudował na mocnych podstawach biologicznych; jej kluczowym pojęciem jest] adaptacja} Aby przeżyć, każdy organizm musi zaadaptować się do wymagań środowiska.

Rozwój intelektualny jest rozumiany jako adaptacja struktur poznawczych (schematów i operacji) do wymagań środowiska. Taka adaptacja zachodzi poprzez proces^ asymilacji i akomodacji [Asy mila-    1/

cja to proces, w którym nowy przedmiot lub idea zostaje zrozumiany w kategoriactLPoieć lub czynności (schematy), jakie dziecko już zpa. Akomodacja jest komplementarnym procesem, który umożliwia jednostce modyfikowanie pojęć i czynności tak, by pasowały one do nowych sytuacji, przedmiotów lub informacji.

Rozważmy ponownie przedstawiony przykład dziewczynki, która po raz pierwszy zobaczyła samolot. Jej pierwsza interpretacja tego przedmiotu jako ptaka jest przykładem asymilacji — asymiluje ona samolot do schematu „ptaka”. W miarę otrzymywania nowych informacji o właściwościach samolotu akomoduje swoje struktury poznawcze do nowej sytuacji i w konsekwencji rozwija nowy schemat.

/

Bliźniacze procesy asymilacji i akomodacji trwają przez całe życie, w miarę jak adaptujemy nasze zachowanie i idee do zmieniających się warunków. Asymilacja (jest procesem, który umożliwia jednostce działanie w nowycE~sytuacjach i wobecAńowych problemow^za pomocą już istniejących schematów.\Akomodacja/jest procesem, któ-i v polega na zmianie istniejących schematów lub wytwarzaniu no-wych. Ze względu na niezmienną naturę tych procesów Piaget określa asymilację i akomodację jako niezmienne funkcje.

Zanim dziecko nabędzie nową wiedzę, znajduje się w stanie równowagi (lub harmonii poznawczej). Gdy ten stan równowagi zo-lanie zaburzony — to jest, gdy jednostka napotka coś nowego lub

41