39845 R IV s 10

142 40 PRAC BADAWCZYCH, KTÓRE ZMIENIłY OBLICZE PSYCHOLOGII

a najmniej wyglądowi zewnętrznemu, z wyjątkiem ewentualnych kandydatów lub kandydatek na sympatię. Poza tym „mężczyźni chcieli wiedzieć więcej na temat wyglądu zewnętrznego kobiet (szczególnie w kategorii sympatia), a kobiety poszukiwały więcej informacji na temat cech osobowości niż mężczyźni” (s. 209). Jestes' zdziwiony(-a)? Nie, ja też nie.

Wreszcie, najnowsze dowody wskazują na to, że badania Ascha mogą się nigdy nie zestarzeć. W badaniach, których autorami są McKenna i Bargh (2000), zastosowano zaproponowany przez Ascha model dokonywania globalnej oceny do związków powstających przez internet. Zdaniem tych badaczy psychologia musi się zająć „racjonalną analizą różnic pomiędzy związkiem utrzymywanym w prawdziwym życiu a związkiem w internecie pod względem tożsamości społecznej, interakcji społecznych i informacji na temat związku”. Wskazują na cztery wyraźne różnice pomiędzy związkami nawiązywanymi w prawdziwym życiu i cyber-związkami; mianowicie, cyber-związki zmieniają znane nam zasady formułowania sądów, ponieważ: (a) ludzie w trakcie poznawania się mogą dłużej zachować anonimowość, (b) wpływ wyglądu zewnętrznego na nawiązanie i rozwój bliskiego związku jest znacznie zmniejszony, (c) wpływ odległości fizycznej na kształtowanie się związku jest znacznie zmniejszony i (d) tempo rozwoju nowego związku jest kontrolowane przez każdą osobę w znacznie większym stopniu niż w związkach, w których dochodzi do osobistych spotkań. Autorzy mądrze postulują, że zanim internet zostanie potępiony jako czynnik zwiększający depresję, samotność i izolację, to nowe przyszłe medium kontaktów międzyludzkich powinno być lepiej niż dotychczas poznane i zrozumiane.

Best, J„ Addison, W. (2000). A preliminary study ol perceived warmth of professor and student evaluations. Teaching ot Psychotogy, 27(1), 60-62.

Fiske, S. T., Taylor, S. (1984). Sodat cognition. Reading, MA: Addison-Wesley.

Kelly, H. (1950). The warm-cold variable in first impressions of persons. Journal of Personality, 18,431-439.

McKenna, K„ Bargh, J. (2000). Plan 9 from cyberspace: The implications of the Internet for personality and social psycho-logy. Personality and Social Psychotogy Reuiew, 4(1), 57-75.

Shaw, J., Steers, W. (1996). EHects of perceiver sex, search goal, and target person attributes on Information search and impression formation. Journal ot Social Behaviorand Personality, ft(5), 209-227.

MAPY W TWOIM UMYŚLE

Tolman, E. C. (1948). Cognitive maps in rats and men. Psychological Review, 55,189-208.

Wiele badań opisanych w tej książce zostało wybranych dlatego, że ich teoretyczna podstawa oraz ich wyniki zaprzeczały zarówno poglądom powszechnie panującym w czasie, gdy je przeprowadzano, jak i uznawanej wówczas powszechnie wiedzy.

Eksperymenty Watsona z Małym Albertem, pojmowanie marzeń sennych przez Hobsona i McCarleya, opracowana przez Harlowa teoria przywiązania dziecięcego, rewelacje Boucharda na temat wpływu genów na osobowość czy dokonywane przez LaPiere’a obserwacje postaw i zachowań - wszystkie te prace badawcze stanowiły wyzwanie dla status quo psychologicznego myślenia i tym samym przetarły ścieżkę dla nowych i często rewolucyjnych interpretacji zachowań ludzkich. Takie było również znaczenie teorii i badań Edwarda C. Tolmana dotyczących uczenia się i poznania. W czasach, kiedy psychologia była zdominowana przez ortodoksyjne teorie uczenia się na zasadzie bodziec - reakcja, odrzucające niemożliwą do zaobserwowania, wewnętrzną aktywność umysłu, Tolman na University of California w Berkeley przeprowadzał eksperymenty wykazujące, że złożona wewnętrzna aktywność poznawcza występuje nawet u szczurów i że te procesy umysłowe można badać bez konieczności ich bezpośredniego obserwowania. Ze względu na znaczenie prac Tolmana jest on dziś uważany za założyciela nowej szkoły myślenia na temat uczenia się, zwanej behawioryzmem poznawczym.

Aby doświadczyć tego, co proponuje Tolman, wyobraź sobie przez chwilę, że chcesz się przedostać z miejsca, w którym obecnie się znajdujesz, do najbliższej poczty lub wypożyczalni kaset wideo. Prawdopodobnie w Twoim umyśle znajduje się już obraz miejsc, w których są zlokalizowane te instytucje. Pomyśl teraz o drodze, którą pokonalbyś(-abyś), żeby się tam dostać. Wiesz, że musisz pójść pewnymi ulicami, skręcić w pewnych kierunkach i być może wejść do budynku. Ten obraz znajdujący się w Twoim umyśle przedstawiający miejsce, w którym się znajdujesz w stosunku do poczty czy wypożyczalni wideo, i drogę prowadzącą do tych instytucji nazywa się reprezentacją umysłową. Te reprezentacje Tolman nazwał mapami poznawczymi. Zdaniem Tolmana nie tylko ludzie korzystają z map poznawczych. Również zwierzęta, w tym szczury, myślą w podobny sposób na temat swojego świata. Kogo obchodzi, jak myśli szczur? Cóż, dla teoretyków uczenia się w latach trzydziestych i czterdziestych XX wieku główną metodą badawczą było obserwowanie zachowania szczurów w labiryntach.

STANOWISKO TEORETYCZNE

W pierwszej połowie dwudziestego wieku teoretycy uczenia się stali na czele psychologii. Poza próbami wyjaśnienia mechanizmów uczenia się przypadło im w udziale wykazanie, że psychologia jest godną szacunku i prawdziwą dziedziną nauki. Ponieważ psychologia zaledwie kilka dekad wcześniej wyłoniła się jako nauka ze swoich filozoficznych korzeni, wielu badaczy sądziło, że najlepszym sposobem udowodnienia jej potencjału naukowego jest naśladowanie ścisłych nauk, takich jak fizyka. Doprowadziło to teoretyków uczenia się do przyjęcia stanowiska, że jedynym właściwym przedmiotem badań są - podobnie jak w fizyce - zdarzenia, które podlegają obserwacji i pomiarom. Można zmierzyć bodziec dostarczany do organizmu.